GEWOON EN BUITENGEWOON LEERGEZAG : 
VERWERPING VAN HET SEDEVACANTISME

ALLES wat als reactie op het Tweede Vaticaans Concilie gebeurd is, werd door abbé de Nantes (1924-2010) voorzien. Nooit heeft hij opgehouden aan de arme gelovigen die totaal de weg kwijt waren uit te leggen wat de betekenis was van zijn heilzaam devies : « Geen schisma, geen ketterij ! ». Tegelijkertijd weerlegde hij ook de argumenten die de zgn. sedevacantisten in de loop van de jaren aandroegen om het gezag en de legitimiteit van de regerende paus te contesteren.

Het sedevacantisme gaat ervan uit dat er sinds de dood van Pius XII (1958) of sinds de ondertekening van de eerste conciliaire decreten door Joannes XXIII (1963) geen rechtsgeldige paus meer geweest is. De Stoel (sedes) van Petrus is volgens hen dus leeg (vacans) : de bekleders van het opperambt in de Kerk vanaf het genoemde jaartal zijn slechts usurpatoren, dat wil zeggen personen die op onwettige wijze bevoegdheden hebben overgenomen. De stelling van de sedevacantisten is namelijk dat het pauselijk leergezag of Magisterium nooit dwalingen kan verspreiden ; vermits de laatste “ pausen ” dat wél gedaan hebben, eigenen zij zich die titel ten onrechte toe, aldus de sedevacantisten.

In Frankrijk was de grondlegger van het sedevacantisme de dominicaan Michel-Louis Guérard des Lauriers. Hij was hoogleraar aan de pauselijke universiteit in Rome, maar werd in 1970 op vraag van Paulus VI samen met verschillende andere “ conservatieve ” docenten aan de kant geschoven. Daarop voegde hij zich bij Mgr. Lefebvre in het seminarie van Ecône, waar hij zijn theorieën ontwikkelde over de paus die nog “ materieel ” paus is, maar niet meer “ formeel ” (papa materialiter ac non formaliter). Mgr. Lefebvre stuurde hem echter de laan uit in 1977.

Vier jaar later kreeg pater Guérard des Lauriers gedaan dat de geëxcommuniceerde emeritus aartsbisschop van Hué (Vietnam) hem, zonder pauselijk mandaat, tot bisschop wijdde. Het was op die schismatieke wijding dat abbé de Nantes in 1982 reageerde.

De theoloog van De katholieke Contrareformatie in de twintigste eeuw begon met in herinnering te brengen in welke omstandigheden men zich kan én moet verzetten tegen de eisen van zijn oversten, en zelfs van de bisschoppen en de paus, zonder nochtans tegelijkertijd hun rechtsgeldig gezag in vraag te stellen :

« 1. Een gewone gelovige, een priester of een bisschop kunnen en moeten soms ongehoorzaam zijn aan de bevelen die hen door hun oversten gegeven worden en door de paus zelf, niet om hun persoonlijk belang te vrijwaren of hun apostolaat dat bedreigd wordt, maar wanneer de gegeven orders ingaan tegen het geloof, de morele wet of de naastenliefde. Die ongehoorzaamheid kan eenmalig zijn of ze kan honderd keer hernomen worden, ze kan gaan over één punt of over duizend punten : zo vaak en zoveel als nodig is. Heiligen hebben daar het voorbeeld van gegeven.

« 2. Een gewone gelovige en des te meer een priester, een bisschop, zelfs een kardinaal en heel in het bijzonder de leden van de Romeinse clerus kunnen en moeten zich verzetten tegen – en dat kan gaan tot openlijk bekampen van – elke dwaling van een overste, zelfs als die paus is. Zij kunnen een oordeel over hem vragen door de opperste en onfeilbare rechtsmacht van de Kerk, met de bedoeling dat de van ketterij verdachte overste zich herpakt of afgezet wordt. Dat is wat wijzelf al gedaan hebben met onze “ Liber accusationis ” (Aanklachtenboek) die wij in 1973 in Rome afgaven ¹.

« 3. Maar wat ook de persoonlijke fouten, de misdaden, het plichtsverzuim, de schismatieke daden of het ketterse onderricht mogen zijn waaraan die oversten zich in onze ogen schuldig maken, niemand van ons heeft het recht om uit eigen beweging, door een persoonlijke beslissing, een lid van de kerkelijke hiërarchie vervallen van zijn ambt en ontdaan van zijn macht te verklaren.

« Zelfs als we nog veel ergere dingen zouden zien, en wat we zien is al moeilijk te verdragen, dan zouden we toch onderworpen moeten blijven aan de herders van de Kerk, maar in rebellie tegen hun rebellie, in verzet tegen hun schisma’s en ketterijen. In alle omstandigheden moeten we ons herinneren dat de verrezen Heer Jezus Christus de soevereine Meester over zijn Kerk is en dat Hij zelf weet wat hij in zo’n gevallen moet doen, zonder dat wij het wagen onszelf in de plaats te stellen van zijn rechtspraak en zijn oordeel. Dat is het wat fout is in het optreden van de integristische herders : zij eigenen zich rechtsmacht over het volk toe naar eigen goeddunken, alsof Christus hen daartoe de macht geeft. »

Deze principes leiden tot de weerlegging van de sedevacantistische dwaling :

« Daarop zijn “ aartsapostelen ” verschenen die de vinger legden op iets waarvan zij beweerden dat het onlogisch en zelfs contradictorisch was : enerzijds weigert men gehoorzaamheid aan een paus en bisschoppen in hun hervormingsgerichte beslissingen en bekritiseert men hun leerstellige en morele dwalingen, maar anderzijds erkent men toch hun gezag en hun disciplinaire macht over ons en het geheel van het gelovige volk. Moet het gezegd worden dat dit standpunt [van de sedevacantisten] van een grote dwaasheid getuigt ? Een oppositie die tot op dat ogenblik heel het recht en heel de waarheid aan haar kant had, werd zo in het kwade daglicht van opstand en scheuring geplaatst.

« Het argument dat werd aangedragen om dit openlijk schisma te ondersteunen is puur Byzantijns : “ Elke daad van het gewoon Leergezag van de Kerk is uit zichzelf onfeilbaar ; de paus en de bisschoppen onderwijzen in naam van hun gewoon Leergezag nieuwlichterijen die heel zeker ketters zijn ; dus kunnen zij niet de echte paus en de echte bisschoppen van de Kerk van Christus zijn. ”

« Tegenover dit syllogisme, waarvan men verkeerdelijk denkt dat er geen speld tussen te krijgen is, kan men heel wat redeneringen plaatsen die veel voorzichtiger zijn. Men kan bv. besluiten dat paus en bisschoppen geheel ten onrechte over hun “ gewoon Leergezag ” spreken wanneer zij dwaze nieuwlichterijen uitkramen. Of men kan zeggen dat het begrip “ gewoon Leergezag ” in feite dubbelzinnig is : de enen vatten het op als authentiek Leergezag, dat helemaal niet gewaarborgd is tegen dwaling, de anderen als het onafgebroken en universeel Leergezag van de Kerk, dat inderdaad onfeilbaar is.

« Mijn mening is de volgende. De enige klaar en duidelijke, beslissende, niet te bediscussiëren onfeilbaarheid is die van leerstellige definities waaraan anathema’s gekoppeld zijn en die afgekondigd worden door het buitengewoon of plechtig Leergezag. De minder scherp begrensde onfeilbaarheid van het gewoon Leergezag geldt slechts voor onderricht waarover iedereen het eens is dat het altijd en overal door geheel de onderwijzende Kerk voorgehouden werd en als dusdanig door het gelovige volk aanvaard.

« Niets van alle moderne dwaasheden die sinds twintig [nu al vijftig !] jaar over ons uitgegoten worden vloeit voort uit het gewoon Leergezag, dat spreekt vanzelf. Ook al willen de auteurs ervan, door alweer een nieuwe vorm van bedrog, ons dat doen geloven ! »

Het schisma dat abbé de Nantes al sinds 1969 zag aankomen en dat hij onophoudelijk ontmaskerd heeft, is ondertussen een feit geworden. Zijn analyse heeft niets van haar tragische waarheid verloren, net zoals de oplossingen die hij voorstelde om de eenheid van de Kerk te herstellen in de eenheid van de waarheid en de hervonden naastenliefde ook niets aan actualiteit ingeboet hebben.

broeder François van Maria ter Engelen uit « Pour l’Église » deel 4

(1) « Aan onze Heilige Vader paus Paulus VI, door de genade Gods en de wet van de Kerk soevereine rechter over alle gelovigen in Christus : aanklacht wegens ketterij, schisma en schandaal met betrekking tot onze broeder in het geloof, paus Paulus VI »