De persoonlijkheid van Johannes de Doper

HET Evangelie van deze zondag plaatst ons oog in oog met de raadselachtige en opmerkelijke persoonlijkheid van Johannes de Doper, de Voorloper.

Hij is een door God gezonden man, maar hij is alleen, en deze eenzaamheid maakt hem buitengewoon. De andere profeten werden omringd door leerlingen en werden zo gesteund te midden van een vijandig volk. Johannes de Doper herinnert ons aan Elias, de eerste van de profeten, in zijn moeilijkste ogenblikken. Hij is de enige die de Messias aankondigt en staat alleen tegenover allen. 

Stel je voor wat het betekent wanneer een man als enige een verbazingwekkende zaak aankondigt, wanneer de menigte hem min of meer gelooft en wacht totdat de voorspellingen uitkomen, wanneer de hele hiërarchie tegen hem is!

En als hij nog steeds wonderen deed, zou dat zijn prediking, zijn missie vergemakkelijken, maar dat doet hij niet. Hij leeft slechts een zuiver, buitengewoon onthecht leven, met het hele arsenaal aan heroïsche praktijken van de profeten van weleer, zoals de Joden ze graag zien.

In die eenzaamheid, armoede en onthechting, gaf hij zijn identiteit prijs aan de Joden die hem dat vroegen: «Ik ben, zoals de profeet Isaïas het uitdrukt, de stem van iemand die roept in de woestijn: “Maakt de weg recht voor de Heer!”» Hij zal de echtheid van zijn zending enkel bewijzen door zijn getuigenis en door geen enkel ander teken. Aan hen die hem ondervroegen, antwoordde hij: «Ik ben niet Elias, ik ben niet de Messias.» Dat is te groot voor hem. Hij is zo bescheiden, hij stapt opzij voor degene die moet komen. Hij neemt de rol op zich de man aan te kondigen die na hem zal komen, de Messias in eigen persoon.

Een meester vindt altijd leerlingen, maar geen enkele meester, stichter van een godsdienst, heeft ooit een voorloper gehad. Sint-Jan de Doper was de enige voorloper van de enige echte Messias en Zoon van God: dat is de historische persoonlijkheid van de Doper.

De ons overgeleverde woorden van Johannes de Doper zijn onbetwistbaar. Hij vernederde zich, hij zei dat hij slechts de stem was die de Messias voorbereidt. Hij kondigde JEZUS CHRISTUS aan, hij bereidde zijn komst voor en daarom zal hij als de grootste onder de mensenkinderen worden beschouwd. In de oude Kerk, tot in de middeleeuwen en vóór de verering van Sint-Jozef begon, werd Sint-Jan de Doper hoog vereerd. Wanneer men in het timpaan van kathedralen twee grote heiligen zag die Jezus omringden, waren dat vaak Maria en Johannes de Doper.

Johannes de Doper staat op het kruispunt van het Oude en het Nieuwe Testament, hij is als het ware de scharnier. Deze mengeling van persoonlijke nederigheid en grootsheid in de verkondiging van zijn boodschap lijkt mij kenmerkend voor hem.

Maar «als gij niet de Messias zijt, noch Elias, noch de grote profeet, waarom doopt gij dan?» Johannes antwoordde hun: «Ik doop met water, maar onder u staat Hij die gij niet kent, Hij die na mij komt; ik ben niet waardig de riem van zijn sandalen los te maken.»

Door de Doper te verwerpen hebben de slechte Joden reeds hun boze hart getoond en hebben de goede Joden, zij die hun zondigheid erkenden, hun goede hart getoond. Johannes bewerkte die eerste openbaring van de harten tussen enerzijds hen die tot hem kwamen om zich in het water van de Jordaan te laten dopen en hun zonden te belijden, en anderzijds de Farizeeën die dat uit hoogmoed weigerden.

Ons geloof is dus gebaseerd op een tweeluik. Een van de delen stelt het Oude Testament voor: het joodse volk wacht op de Messias, een reeks profeten leidt hen beetje bij beetje naar Bethlehem, maar het zal de laatste van hen zijn, Johannes de Doper, die hen de Messias zal tonen in de persoon van Jezus. 

Het andere luik stelt de man voor die door Johannes de Doper is aangewezen, de enige die ook aan de definitie van de Messias voldoet, namelijk JEZUS van Nazareth. Hij zei, Hij bewees dat Hij de Zoon van God was, een uniek wezen, de redder van de wereld, de mens geworden Zoon van God. Stel je voor! Bij de kribbe zeggen we: «Dit is het begin van de redding van de hele mensheid!»

Laten we in Jezus geloven, Hem dienen en we zullen naar de Hemel gaan. Zij die volharden in hun ongeloof in Hem zullen naar de hel gaan. Johannes de Doper deelt ons, op de drempel van het Nieuwe Testament, zijn geloof mee.

Laten we nadenken over deze buitengewone, unieke persoonlijkheid van de Voorloper om de viering van de Geboorte van Jezus met een volwassen geloof te beleven. Jezus, die we gaan zien in de kribbe, kwam niet als bij toverslag. Het hele Oude Testament komt samen in Johannes de Doper, en de Doper toont in Jezus de langverwachte Messias. Laten we in de Doper geloven om in Jezus te kunnen geloven.

Abbé Georges de Nantes
Uittreksels uit de homilie van 14 december 1986