DE ADELAAR, DE BEER EN DE DRAAK

OP 6 juni 2019 vond in Normandië de grootscheepse herdenking plaats van D-day, de landing van de Geallieerden, op die dag precies 75 jaar geleden. Alle landen die indertijd betrokken waren bij het offensief, waren vertegenwoordigd – ook de toenmalige vijand, Duitsland, in de persoon van kanselier Angela Merkel. Toch was er een opvallende afwezige: Rusland. Vreemd, want de Sovjetunie van Stalin vocht in de Tweede Wereldoorlog mee aan de zijde van de Geallieerden. Het tekent de afkeer van de Amerikaanse adelaar voor de Russische beer, vandaag misschien nog meer dan ooit tevoren.

«Het militair-industrieel complex van de Verenigde Staten en zijn gigantisch jaarlijks budget hebben slechts één doel: het fabriceren, met alle mogelijke middelen, van een zogenaamde dodelijke dreiging genaamd Rusland. Dat is de enige reden die de Amerikaanse president Donald Trump belet de relaties met Moskou te normaliseren.

«Nochtans zou de krachtverhouding tussen beide landen tot zo’n normalisering moeten leiden. Rusland is de VS op militair vlak namelijk bijgebeend en beschikt vandaag over volgende troeven:

«1° mogelijkheden inzake bevelvoering, controle, communicatie, informatica, inlichtingendiensten en opsporingsfaciliteiten die gelijk of superieur zijn aan die van de VS;

«2° capaciteiten tot elektronische oorlogsvoering die gelijk of superieur zijn aan die van de VS;

«3° nieuwe wapensystemen die gelijk of superieur zijn aan die van Washington;

«4° luchtverdedigingssystemen die in staat zijn de Amerikaanse suprematie in de lucht te doorbreken;

«5° subsonische, supersonische en hypersonische kruisraketten voor de lange afstand die de Amerikaanse bases overal ter wereld kunnen bedreigen en zelfs het hele Amerikaanse continent zelf» (broeder Bruno van Jezus-Maria, Conférence d’actualités, mei 2019).

NAAR EEN NIEUWE KOUDE OORLOG

Op 8 januari van dit jaar maakte het Russische staatspersagentschap TASS bekend dat het ministerie van Defensie bezig is met de ontwikkeling van een hypersonische kruisraket met een bereik van meer dan 4500 km. «De raket zou deel uitmaken van de Kalibr-klasse: raketten die worden gelanceerd door schepen en onderzeeërs. De Kalibr-raketten kunnen een kernkop dragen. De nieuwe raket heeft een grotere reikwijdte en een andere omvang dan de bestaande Kalibr-raketten. Grote oorlogsbodems, zoals fregatten, en nucleaire duikboten zullen uitgerust worden met het wapen» (Knack, 8 januari 2019).

In 1987 sloten de Amerikaanse president Ronald Reagan en Sovjetleider Michail Gorbatsjov het zgn. INF-verdrag (Intermediate-Range Nuclear Force), waarbij een verbod werd uitgevaardigd op de productie van alle raketten met een reikwijdte tussen 500 en 5500 km die van op de grond worden gelanceerd. Raketten gelanceerd van op zee of vanuit de lucht vielen niet onder het verdrag. Toch leidde de bekendmaking van de ontwikkeling van de nieuwe Kalibr-M-kruisraket tot groot misbaar in Washington en bij de NAVO, die Poetin ervan beschuldigden een oorlogsstoker te zijn.

Zoals iedereen weet, streven de VS en hun verlengstuk in Europa, de NAVO, enkel vrede na... Dat doen ze onder meer door Polen, hun trouwste bondgenoot, uit te bouwen tot een machtig militair bolwerk vlakbij de grens met Rusland. Momenteel zijn er 4500 Amerikaanse militairen in het land. Tijdens het bezoek dat president Andrzej Duda op 12 juni ll. aan het Witte Huis bracht, maakte Trump bekend dat hij 1000 extra soldaten zal sturen. Polen koopt ook tientallen F-35-gevechtsvliegtuigen en streeft naar de vestiging van een permanente VS-basis in het land, waarvoor al een naam gekozen is: Fort Trump!

In Roemenië heeft de NAVO een landversie (“Ashore”) geïnstalleerd van het Aegis Ballistic Missile Defense System, ontworpen om raketten in de ruimte te onderscheppen. En “eventueel” ook om zelf kruisraketten te lanceren. Het systeem zal binnenkort eveneens in Polen geplaatst worden. Zeer tot ongenoegen van Rusland maakt het Pentagon ook steeds meer gebruik van bewapende drones voor de lange afstand, die niet onder de categorie van raketten vallen.

Als Rusland, dat in toenemende mate ongerust is over de dreigende omsingelingsbeweging van de NAVO, als tegenmaatregel zelf wapens ontwikkelt, is dat volgens de VS uiteraard enkel met de bedoeling om aan te vallen...

Een andere steen des aanstoots voor de Amerikaanse adelaar is de Russische kruisraket 9M729 (NAVO-code: SSC-8), die werd voorgesteld op 23 januari ll. Ze kan van op de grond worden afgeschoten, maar heeft volgens de Russen slechts een bereik van 480 km: onder de door het INF bepaalde grens dus. Washington gelooft daar niets van en beweert dat de grondraket wel 2500 km ver reikt – genoeg om ongeveer alle Europese landen te treffen.

Rusland zou dus, volgens het Pentagon, weldra «in de mogelijkheid zijn om belangrijke schade toe te brengen aan de NAVO... die ondertussen wel voortdurend verder naar het Oosten aan het opschuiven is, ondanks de (mondelinge) beloften van [voormalig Buitenlandminister] James Baker aan Gorbatsjov in 1990. Maar waarom zou Rusland Europese landen aanvallen of beschadigen die voor Moskou veel meer waard zijn als ze vrij en welvarend blijven? Het genie van Poetin bestaat er in om elke confrontatie te vermijden door het vinden van een compromis. Hij weet maar al te goed dat in een botsing ook de overwinnaar verliezende partij is» (broeder Bruno, ibid.).

De vraag is of ook de Amerikaanse Deep State bekommerd is om het vermijden van conflictsituaties. Het lijkt er veeleer op dat Washington een stok zoekt om een hond te slaan, lees: een voorwendsel zoekt om een nieuwe Koude Oorlog af te kondigen en er zich terdege op voor te bereiden.

Naar aanleiding van de nieuwe wapensystemen beschuldigden de VS Moskou van schending van het INF-verdrag. Op 1 februari 2019 schortte president Trump de verdragsverplichtingen voor zijn land op, wat de facto het einde betekende van het historisch akkoord dat in 1987 de Koude Oorlog stopte. De dag daarop deed Vladimir Poetin hetzelfde voor Rusland.

De waarheid is echter dat de Amerikanen eigenlijk al lang af wilden van het INF-verdrag. «Het akkoord bleek een korset te zijn dat Amerika belette de noodzakelijke verdedigingsmiddelen [of aanvalsmiddelen?] te verwerven die pasten binnen de veranderende context» (Bruno Tertrais, La mort annoncée du traité FNI et la fin de l’après-Guerre froide, in Fondation pour la recherche stratégique, 2 februari 2019). Welke veranderende context? Uiteraard de rijzende macht van Azië in het algemeen en China in het bijzonder.

«Kortom, het is niet wat er gebeurt in Europa dat de VS zorgen baart, maar wel wat er aan de gang is in China, Noord-Korea en de Zuid-Chinese Zee» (Judy Dempsey in Strategic Europe, 5 februari 2019). Het is de Chinese draak die de adelaar ongerust maakt.

DE DRAAK SPREIDT ZIJN VLEUGELS

China is na de VS het land met de hoogste militaire uitgaven ter wereld. In 2005 stak Beijing Tokio voorbij als belangrijkste Aziatische militaire macht. In 2009 bedroeg het Chinees defensiebudget “slechts” 98 miljard dollar; in 2016 was dat bedrag al gestegen tot 204 miljard dollar. De afgelopen jaren ging het om een jaarlijkse groei van bijna 10 %, met voornamelijk oog voor de snelle modernisering van wapensystemen en materieel. Washington geeft dan wel veruit het meest uit – dit jaar het recordbedrag van 716 miljard dollar – maar kan onmogelijk naast de spectaculaire groei van de Chinese legermacht kijken.

«Het is Rusland dat vanaf het begin van de jaren 2000 bijgedragen heeft tot de modernisering van de Chinese defensie-industrie door bij de verkoop van straaljagers Soechoj-27 ook de technologie te leveren, zodat de Chinezen hun J-11 konden construeren. Nadat hij daarna de export tijdelijk had afgeremd, stond Vladimir Poetin vervolgens de levering van Soechoj-35-toestellen en van het luchtverdedigingssysteem S-400 Trioemf toe, op het moment dat hij, geïsoleerd op de internationale scène en verzwakt door de sancties, besloot om de banden met het Oosten aan te halen» (broeder Bruno van Jezus-Maria, Conférence d’actualités, september 2018).

«Hoewel het Chinese leger nog altijd niet te vergelijken is met het Amerikaanse, heeft Beijing met zijn snelle militaire opkomst Washington en zijn bondgenoten verrast. Het machtsevenwicht in de Stille Oceaan is erdoor verstoord. Er zijn nu grote implicaties voor de Amerikaanse belangen op zee, waar de US Navy geen rivaal meer had sinds de ineenstorting van de Sovjetunie.

«De verandering is er snel gekomen en is onder Xi Jinping nog in een stroomversnelling geraakt. Omdat hij er om bekommerd is de macht van de “blauwe wateren” uit te breiden en de groeiende belangen van China in de wereld te beschermen, heeft Xi de bevelvoerders die van corruptie beschuldigd waren zonder pardon weggezuiverd. Zijn leuze is dat “de opbouw van een sterke zeemacht nog nooit zo cruciaal is geweest als vandaag”.

«Liever dan de rechtstreekse confrontatie op te zoeken, concentreert China zich op zijn strategie van “tegen-interventie” om zijn tegenstanders terug te dringen. Met dat doel gebruikt Beijing onder meer een arsenaal zonder voorgaande van ballistische raketten, die geleid worden door een gesofisticeerd netwerk van radars en satellieten. [...] Veel van dat Chinese wapentuig is bijna onmogelijk op te sporen of te ondervangen, waardoor de beste oorlogsschepen van de VS bedreigd zijn» (Jon Connars in Réseau International, 12 september 2018).

Kenmerkend is de Chinese expansiedrift in de Zuid-Chinese Zee. Die is van groot geostrategisch belang om twee redenen: ten eerste loopt door dit gebied de op één na drukst bevaren zeeroute ter wereld, waarlangs elke dag zo’n 10 miljoen vaten ruwe olie passeren; ten tweede werden onder de zee aardoliereserves gevonden die goed zijn voor een volume van bijna 8 miljard vaten en worden de aardgasreserves geschat op 7500 km³! De andere landen rondom de Zuid-Chinese Zee – Vietnam, Taiwan, Brunei, Maleisië en de Filippijnen – maken allemaal aanspraak op een deel van de bodemschatten en zien met lede ogen hoe China bijna alles voor zichzelf opeist en op verschillende eilanden en eilandjes vliegtuigbases en raketinstallaties inricht.

XI JINPING OP STAATSBEZOEK IN RUSLAND

De afgelopen zesde juni had Vladimir Poetin allicht iets belangrijkers aan het hoofd dan de viering van D-day: de Chinese president Xi Jinping kwam aan in Moskou voor een driedaags staatsbezoek. «Het gebeuren onderlijnt de versterking van de as Beijing-Moskou op het moment dat de relaties van beide hoofdsteden met Washington op een dieptepunt zitten» (Neil MacFarquhar in The New York Times, 5 juni 2019).

Poetin, die in april van dit jaar al te gast was in Beijing, rolde voor Xi de rode loper uit en bood hem een groots onthaal. De Chinese leider werd rondgeleid in het Kremlin, woonde een voorstelling bij in het Bolsjojtheater en kreeg een eredoctoraat aangeboden. Van Moskou ging het naar Sint-Petersburg, de geboortestad van Poetin, waar Xi de eregast was op het St. Petersburg International Economic Forum (SPIEF). Dat Forum is Ruslands voornaamste jaarlijks evenement om buitenlandse investeringen aan te trekken. Om het belang ervan te onderstrepen bracht Xi een delegatie van zo maar eventjes duizend personen mee! De VS van hun kant boycotten het Forum op grond van een of andere drogreden...

De verbetering in de betrekkingen met China werd ingezet in 2014, als reactie op de Amerikaans-Europese sancties tegen Rusland naar aanleiding van de kwestie Oekraïne en de annexatie van de Krim. «Het Kremlin publiceerde gegevens waaruit blijkt dat de handel tussen Rusland en China vorig jaar met bijna 25 % is toegenomen en 108 miljard dollar bedraagt. Daarmee is de mijlpaal van 100 miljard dollar overschreden waarnaar sinds jaren gestreefd werd» (Neil MacFarquhar, ibid.).

Beide leiders lieten niet na meer dan eens hun tevredenheid te verwoorden over de strategische alliantie. Xi verhulde ook zijn persoonlijke vriendschap met Poetin niet: «Ik heb president Poetin sinds 2013 wel dertig keer ontmoet, iedere keer weer met veel plezier.»

In zijn speech op het SPIEF onderstreepte Poetin dat de samenwerking tussen China en Rusland «essentieel is voor de wereldwijde stabiliteit». Hij keurde het protectionisme van het Westen scherp af en waarschuwde de VS aangaande hun gedrag: «Hun economische egotripperij kan leiden tot eindeloze conflicten en handelsoorlogen.» Hij gaf Washington ook een veeg uit de pan wegens de Amerikaanse pogingen om de projecten voor Russische gaspijpleidingen naar Europa met alle middelen te dwarsbomen.

EEN STRATEGISCHE ALLIANTIE

De Chinese president van zijn kant is ervoor gewonnen dat Moskou en Beijing het Belt and Road Initiative (BRI, de zgn. “nieuwe zijderoutes”) en de Euraziatische Economische Unie – het economisch bondgenootschap tussen Rusland, Wit-Rusland, Kazachstan, Armenië en Kirgizië – aan elkaar koppelen, omdat ze in die twee megaprojecten de hoofdrol spelen. «Daarop heeft Poetin met instemming gereageerd. Ook zei de Russische president dat zijn land China met genoeg olie en gas wil bevoorraden. In 2014 sloot China met Gazprom een contract af ter waarde van 356 miljard euro voor de levering van gas gedurende 30 jaar. [...] Het Russische telecombedrijf MTS laat het Chinese Huawei nog voor eind 2020 een 5G-netwerk installeren in Rusland» (Dirk Nimmegeers op Chinasquare.be, 6 juni 2019).

Heel belangrijk ook: beide staatshoofden spraken af om hun bilaterale handel verder te baseren op betalingen in de eigen munten, de roebel en de yuan, en zo de Amerikaanse dollar te passeren.

«Op die manier proberen China en Rusland minder afhankelijk te worden van het Amerikaanse banksysteem, dat betalingen in dollars verwerkt. In de overeenkomst staat dat beide landen het gebruik van de eigen valuta actief zullen promoten, zowel voor internationale handel als voor investeringen. Ook willen de twee landen hun betaalsystemen beter op elkaar afstemmen, zodat transacties sneller uitgevoerd kunnen worden. Het plan om meer internationale handel in andere valuta dan de dollar af te rekenen is niet nieuw. Wel zien we dat China en Rusland steeds meer haast maken met de overstap naar handel in roebels en yuan. Beide landen worden immers geconfronteerd met een vijandige houding van de Verenigde Staten, dat met sancties en importheffingen haar wil probeert op te leggen aan andere landen. Zo lang beide landen dollars gebruiken in het internationale betalingsverkeer blijven ze kwetsbaar voor nieuwe sancties» (Frank Knopers in Marktupdate van 11 juni 2019).

ALGERIJE OP DE NIEUWE ZIJDEROUTES

In een vorig artikel hadden we het al over de intrede van Italië in het Chinese netwerk van de nieuwe zijderoutes, meer bepaald door de uitbouw van een grote containerhaven in Venetië [zie De actualiteit doorgelicht van februari 2019: Het kapitalisme in dienst van het communisme]. Het bezoek dat Xi bij die gelegenheid aan Italië bracht, werd in Brussel en Washington op tandengeknars onthaald.

Maar de draak blijft zijn pionnen verschuiven. Omdat China zijn voortdurende honger naar grondstoffen moet stillen, kwam het olierijke Algerije al een tijd geleden in het vizier. De uitstekende samenwerking tussen Beijing en het Algerije van Bouteflika werd in 2014 bekroond door de instelling van een Comprehensive Strategic Partnership, het eerste van die aard met een Arabisch land. De bedoeling was «het verhogen van de uitwisseling op alle niveaus, het cementeren van het wederzijds politiek vertrouwen en de promotie van pragmatische samenwerking» (topadviseur Yu Zhengsheng op het National Committee of the Chinese People’s Political Consultative Conference, april 2014).

En plots was er opstand in Algerije...

«De regering-Bouteflika onderhield zeer goede relaties – té goede relaties naar de smaak van de VS – met Rusland en Iran. Vandaar dat er een “Arabische lente” uitbrak, waaraan Algerije tot nog toe ontsnapt was. Het verloop ervan werd geanalyseerd door [de Franse] generaal Delawarde, voormalig lid van de generale staf. 

«Delawarde somt vijf “onvergeeflijke fouten” op die de regering-Bouteflika begaan heeft in de ogen van de “internationale gemeenschap”:

«1° Algerije onderhield veel te goede betrekkingen met Rusland, waar al sinds vele decennia de officieren van het Algerijns leger hun opleiding krijgen en waar het land veel militair materieel aankoopt (zoals het fameuze luchtverdedigingssysteem S-400);

«2° Algerije staat op veel te goede voet met Iran, het “zwarte schaap” van de VS en Israël en bijgevolg ook de vijand van Frankrijk en Groot-Brittannië, die hun engagementen in verband met het nucleair verdrag met Teheran niet echt vervuld hebben, ondanks schijnheilige en bedrieglijke verklaringen;

«3° In tegenstelling tot verschillende andere Arabische landen, zoals het volgzame Marokko, heeft het Algerije van Bouteflika geweigerd zich aan te sluiten bij de grote internationale coalitie, ondersteund door het Westen, die gewapend tussenbeide kwam in Jemen om de volksopstand van Ansar Allah neer te slaan; deze militaire operatie had tot doel de uitbreiding van de Iraanse invloed in het Midden-Oosten tegen te gaan, ten voordele van Israël;

«4° Bouteflika heeft sinds het begin van de oorlog in Syrië zijn steun uitgesproken voor president Assad;

«5° Algerije is een van de laatste Arabische bastions die de Palestijnse zaak genegen zijn» (broeder Bruno van Jezus-Maria, Conférence d’actualités, mei 2019).

Het voornemen tot nog nauwere samenwerking met China was voor Washington duidelijk de druppel die de emmer deed overlopen. Hoe een “Arabische lente” op het getouw wordt gezet, weten we ondertussen [zie De actualiteit doorgelicht van maart 2018: Syrië in het geopolitieke machtsspel].

Op 5 september 2018 trad Algiers officieel toe tot het Chinese Belt and Road Initiative. In februari 2019 begonnen de onlusten die al tot het ontslag van de zieke en seniele Abdelaziz Bouteflika hebben geleid.

redactie KCR