DE ACTUALITEIT DOORGELICHT 

SEPTEMBER 2019

INTERVIEW MET VLADIMIR POETIN

Op 28 juni 2019 gaf de Russische president Poetin in het Kremlin een exclusief en uitgebreid interview aan de invloedrijke Britse zakenkrant The Financial Times. Een unicum, aangezien Poetin zelden of nooit langdurige diepte-interviews heeft gedaan met westerse media.

Vladimir Poetin is aan de macht sinds het jaar 2000, dus bijna twee decennia. Hij heeft een enorme ervaring en kennis opgebouwd die van hem een gezaghebbend commentator van de internationale politiek maken.

De president sprak in het interview vrijuit over een groot aantal onderwerpen, van Ruslands politiek tot zijn mening over de opkomst van het “populisme” en de kwestie van zijn opvolging. We hebben de belangrijkste passages geselecteerd en geven ze hieronder in vertaling.

* * *

FT: Wij weten dat er toenemende spanningen zijn tussen de VS en China inzake de handel en een risico op conflict in de Golf. Ik zou u zeer erkentelijk zijn als u ons het een en ander zou kunnen zeggen over de manier waarop u de wereld de voorbije twintig jaar, toen u aan de macht was, hebt zien veranderen.

Poetin: Om te beginnen ben ik niet sinds twintig jaar aan de macht. Zoals u misschien weet, ben ik vier jaar eerste-minister geweest, wat in de Russische Federatie niet het hoogste gezag is. Niettemin verkeer ik al lang in de hoogste regeerniveaus zodat ik kan oordelen over wat er veranderd is en hoe. [...] U hebt gesproken over handelsoorlogen en de ontwikkeling van de toestand in de Perzische Golf. Ik zou voorzichtig willen zeggen dat de situatie niet in gunstige zin geëvolueerd is, maar ik blijf in bepaalde mate optimistisch. Maar in alle eerlijkheid, de toestand is echt dramatischer en explosiever geworden.

FT: Denkt u dat de wereld nu meer verbrokkeld is?

Poetin: Zeker en vast, want tijdens de Koude Oorlog was de kwade zaak de Koude Oorlog. Dat is waar. Maar er waren tenminste enkele regels waaraan alle deelnemers aan de internationale communicatie zich in meer of mindere mate hielden, of probeerden te houden. Vandaag lijken er helemaal geen regels meer te zijn. In die zin is de wereld meer verbrokkeld geworden en minder voorspelbaar, wat het belangrijkst en het meest te betreuren is.

De vier Amerikaanse presidenten met wie Poetin tot dusver te maken had: Clinton, Bush, Obama en Trump.
De vier Amerikaanse presidenten met wie Poetin tot dusver te maken had: Clinton, Bush, Obama en Trump.

FT: U hebt van dichtbij vier en misschien vijf Amerikaanse presidenten meegemaakt, u hebt een rechtstreekse ervaring met hen gehad. Waarin is Donald Trump verschillend?

Poetin: We zijn allemaal verschillend. Er zijn geen twee identieke personen, juist zoals er geen twee identieke vingerafdrukken zijn. Iedereen heeft zijn eigen kwaliteiten en laten we het aan de kiezers over te oordelen over hun tekorten. In het geheel genomen heb ik met alle leiders van de VS betrekkingen onderhouden die in voldoende mate goed en stabiel waren. Ik heb de gelegenheid gehad actiever te communiceren met enkelen van hen.

De eerste Amerikaanse president met wie ik in contact gekomen ben, was Bill Clinton. In het algemeen had ik met hem een positieve ervaring. [...]

Gorbatsjov en Reagan ondertekenden in 1987 het INF-verdrag. «Ik ben er zelf nog altijd van overtuigd dat dit verdrag de hoeksteen was van het hele systeem van internationale veiligheid.»
Gorbatsjov en Reagan ondertekenden in 1987 het INF-verdrag. « Ik ben er zelf nog altijd van overtuigd dat dit verdrag de hoeksteen was van het hele systeem van internationale veiligheid. »

Er zijn ook periodes geweest die daarvan verschilden en wij hebben verschillende problemen moeten regelen met onze andere collega’s. Jammer genoeg hield dat vaak discussies in en onze meningen spoorden niet inzake bepaalde kwesties die volgens mij kunnen beschouwd worden als aspecten die essentieel zijn voor Rusland, de VS en heel de wereld. Dat houdt bv. de eenzijdige terugtrekking van de VS uit het INF-verdrag [Intermediate-Range Nuclear Forces Treaty, gesloten door Gorbatsjov en Reagan] in. Wij hebben altijd geloofd en ik ben er zelf nog altijd van overtuigd dat dit verdrag de hoeksteen was van het hele systeem van internationale veiligheid.

Wij hebben lang gedebatteerd over deze kwestie, gediscussieerd en verschillende oplossingen voorgesteld. Hoe dan ook, ik heb grote inspanningen geleverd om onze Amerikaanse partners ervan te overtuigen zich niet uit het verdrag terug te trekken. En als ze dat toch wilden doen, dan hadden ze het zo moeten doen dat de internationale veiligheid voor een lange periode van de geschiedenis gewaarborgd zou blijven. [...] Ik heb gesuggereerd om samen te werken in projecten voor anti-raketverdediging waaraan de VS, Rusland en Europa zouden deelnemen. Die projecten preciseerden de specifieke parameters voor die samenwerking, bepaalden de aanpak van gevaarlijke raketten en voorzagen in uitwisseling van technologieën enz. Het ging om heel precieze voorstellen.

Ik ben ervan overtuigd dat de wereld er vandaag anders zou uitzien als onze Amerikaanse partners dat voorstel hadden aanvaard. Spijtig genoeg is dat niet gebeurd. Wij zien nu dat de toestand in een andere richting evolueert: nieuwe wapens en ultramoderne militaire technologie doen hun intrede. Dat is niet onze keuze. Maar vandaag moeten we tenminste al het mogelijke doen om de situatie niet te verergeren.

FT: President Trump staat zeer kritisch tegenover allianties en de bondgenoten in Europa. Is dat in het voordeel van Rusland?

«Donald Trump heeft een eigen kijk op de wereld en de nationale belangen van Amerika.»
« Donald Trump heeft een eigen kijk op de wereld en de nationale belangen van Amerika. »

Poetin: Men kan zich beter afvragen wat in dat geval in het voordeel van de VS zou zijn. Donald Trump is geen carrière-politicus. Hij heeft een eigen kijk op de wereld en de nationale belangen van Amerika. Ik ben het niet vaak eens met zijn methodes als het er om gaat problemen te regelen. Maar weet u wat ik denk? Ik denk dat hij een talentvol persoon is. Hij weet heel goed wat zijn kiezers van hem verwachten.

Rusland is beschuldigd van bemoeienis in de Amerikaanse presidentsverkiezingen – en eigenaardig genoeg wordt die beschuldiging nog altijd gehandhaafd, ondanks het rapport van [speciaal aanklager] Mueller. Wat is er in werkelijkheid gebeurd? Donald Trump heeft goed de houding van zijn tegenstanders ten opzichte van hemzelf geobserveerd, heeft de veranderingen in de Amerikaanse maatschappij gedetecteerd en heeft handig gebruik gemaakt van beide factoren. [...]

Heeft iemand zich al eens afgevraagd wie er écht geprofiteerd heeft van de globalisering en welke voordelen er uit gehaald zijn? China heeft er zeker van geprofiteerd, om miljoenen Chinezen uit de armoede te halen. In de VS hebben de voornaamste Amerikaanse maatschappijen – hun voorzitters, hun aandeelhouders en hun partners – er ook goed van geprofiteerd. Maar de middenklasse heeft nauwelijks voordeel gehad bij de globalisering: ze is aan de kant gelaten bij de verdeling van de taart.

De ploeg van Trump heeft dat goed begrepen en heeft er gebruik van gemaakt tijdens de kiescampagne. Daar moet u de redenen voor de overwinning van Trump zoeken, eerder dan in een veronderstelde buitenlandse inmenging. Ik denk dat dit zijn ogenschijnlijk buitensporige economische beslissingen kan verklaren en zelfs zijn relaties met zijn partners en bondgenoten. Hij is van mening dat de verdeling van de inkomsten tijdens het afgelopen decennium voor de VS niet op rechtvaardige wijze is gebeurd, dat zijn land niet genoeg voordeel uit de globalisering heeft gehaald. Ik ga niet discussiëren over de vraag of het inderdaad rechtvaardig was of niet, ik ga niet zeggen of wat hij doet slecht of goed is. Ik probeer enkel zijn motivatie te begrijpen.

FT: U hebt verschillende ontmoetingen gehad met president Xi. Rusland en China zijn definitief tot mekaar genaderd. Legt u niet teveel eieren in het Chinese mandje? Want de Russische politiek, ook onder uw leiding, heeft altijd de verdienste gehad om met iedereen te praten.

«Het enige wat China en Rusland doen is het verder zetten van onze plannen tot uitbreiding van onze samenwerking.»
« Het enige wat China en Rusland doen is het verder zetten van onze plannen tot uitbreiding van onze samenwerking. »

Poetin: Om te beginnen bezitten wij heel wat eieren, maar er zijn niet zoveel mandjes waar ze kunnen in gelegd worden. Dat is punt één.

Punt twee: wij evalueren altijd de risico’s.

Ten derde zijn onze betrekkingen met China niet gemotiveerd door politieke of andere overwegingen. Sta me toe te onderstrepen dat het vriendschapsverdrag met China ondertekend werd in 2001, als mijn geheugen goed is, dus lang vóór de huidige toestand en de economische meningsverschillen – dat is het minste wat men kan zeggen – tussen de VS en China.

Het is niet onze politiek bij wie dan ook aan te sluiten of wie dan ook te belagen. In werkelijkheid richten Rusland en China hun politiek tegen niemand. Het enige wat wij doen is het verder zetten van onze plannen tot uitbreiding van onze samenwerking. Wij hebben niets gedaan dat het kader van die akkoorden te buiten gaat. Er is dus geen sprake van iets ongewoons en u moet niet zoeken naar allerlei gevolgen van de Chinees-Russische toenadering. [...]

«De voorbije kwarteeuw is het aandeel van de landen van de G7 in het mondiaal BNP teruggelopen van 58% naar 40%.»
« De voorbije kwarteeuw is het aandeel van de landen van de G7 in het mondiaal BNP teruggelopen van 58% naar 40%. »

De G20 [waarvan Moskou en Beijing deel uitmaken] heeft een zeer concrete rol gespeeld. Sinds de stichting ervan in 2008, toen de financiële crisis uitbrak, heeft de G20 talrijke nuttige zaken verricht om het wereldwijde financieel systeem te stabiliseren, de wereldhandel te ontwikkelen en de stabiliteit ervan te verzekeren. China en Rusland steunen allebei dat concept. En wij zijn blij dat deze ontwikkeling zich verderzet en zich aanpast aan de evolutie van de wereldhandel.

Daar tegenover staat de G7 [de groep van zeven grote industrielanden: de VS, Canada, Japan, Groot-Brittannië, Frankrijk, Duitsland, Italië en de EU]. De voorbije kwarteeuw is het aandeel van de landen van de G7 in het mondiaal BNP teruggelopen van 58% naar 40%. Dat zou zich op de een of andere manier moeten vertalen in de internationale instellingen. Rusland en China nemen daarin een gezamenlijk standpunt in. Dat standpunt stoelt op rechtvaardigheid, er is niets verbazingwekkends aan.

Dus ja, Rusland en China hebben verschillende gelijklopende belangen. Die zijn het die mijn veelvuldige contacten met president Xi Jinping motiveren. Uiteraard hebben wij ook een hartelijke persoonlijke relatie opgebouwd, dat spreekt voor zich.

Bijgevolg houden wij ons allebei aan ons algemeen bilateraal programma zoals het in 2001 geformuleerd werd, maar wij reageren ook snel op de evolutie van de situatie in de wereld. Wij hebben onze bilaterale relaties nooit gericht tegen wie dan ook. Wij zijn tegen niemand; wij zijn enkel voor onszelf.

FT: Wij zouden u een vraag willen stellen over het INF-verdrag. U lijkt de beslissing van de VS om zich uit het verdrag terug te trekken te aanvaarden zonder sterke gevoelens van teleurstelling. U zei enkel dat het een vergissing was.

Poetin: Ik zei wat ik denk. Tevoren al stelde ik dat eenzijdige terugtrekking uit het verdrag in onze visie een vergissing zou zijn. Maar ik zei ook dat, als het zou gebeuren, wij niet van plan waren om vrij spel te geven aan anti-Amerikaanse hysterie. Wij geloven niet dat deze stap zal leiden tot nieuwe bedreigingen voor Ruslands veiligheid, om verschillende redenen. Eerst en vooral bestaat er geen enkel verdedigingssysteem tegen raketten dat een heel land kan beschermen. Ten tweede weten we niet of het ooit zal kunnen gerealiseerd worden. En ten derde: als de poging om het te creëren ooit succesvol zou zijn, dan weten we niet op welk moment in de toekomst dat zal zijn.

«Wij zijn niet van plan om vrij spel te geven aan anti-Amerikaanse hysterie.»
« Wij zijn niet van plan om vrij spel te geven aan anti-Amerikaanse hysterie. »

Ik wil er de nadruk op leggen dat Rusland zelfs vandaag alle benodigde middelen bezit om doorheen gelijk welk ABM-systeem [anti-ballistic missile system, een verdedigingssysteem tegen ballistische raketten] te breken. Daarom is deze eenzijdige terugtrekking, die het machtsevenwicht verstoort, geen ernstige bedreiging voor Rusland. [...].

Tenslotte is er nog een andere beschouwing die we in rekening moeten brengen. Ik ben ervan overtuigd dat de wereld de voorbije maanden veranderd is en dat die verandering fundamenteel is. Als we de bedoeling hebben de aard van de relatie tussen Rusland en het Westen, tussen Rusland en de VS, te wijzigen [...] dan zal de hele kwestie van confrontatie haar belang verliezen.

Het is waar dat wij gekant waren tegen een eenzijdige terugtrekking van de VS uit het verdrag. Maar dat was niet omdat wij bevreesd waren voor onze eigen veiligheid. Het was enkel omdat wij voorstanders zijn van een ander concept, een andere filosofie over hoe internationale veiligheid moet opgebouwd worden.

Wij geloofden dat dit verdrag een van de fundamentele zuilen was van het algemeen veiligheids- en stabiliteitssysteem in de wereld, zoals dat de afgelopen decennia tot stand kwam. Meer dan dertig andere internationale overeenkomsten waren op dat fundament gebaseerd, overeenkomsten inzake beheersing en vermindering van wapens. Daarom benadrukten wij dat het behouden moest blijven. [...] Ik ben erg bezorgd over het meest negatieve gevolg van deze stap, namelijk de uitbreiding van de wapenwedloop naar de ruimte. Als de leidende kernmachten die weg opgaan, verkeren we niet in de positie om “neen” te zeggen tegen gelijk welk ander land.

«Ik geloof dat de bilaterale verstandhouding tussen de VS en Rusland van zeer groot belang is voor onze beide landen.»
« Ik geloof dat de bilaterale verstandhouding tussen de VS en Rusland van zeer groot belang is voor onze beide landen. »

Maar in het geheel genomen hadden onze Amerikaanse partners onder het verdrag het recht om zich terug te trekken. Wij erkennen dat recht. Hun standpunt kan aangevochten worden, men kan van mening verschillen, zoals ik doe. Maar men kan niet zeggen dat zij iets overtreden hebben of in het geheim handelden. Integendeel, er is een zekere logica in hun benadering, wij waren ons bewust van die logica, wij waren niet verrast.

FT: Een ander fenomeen van vandaag is de reactie van het volk tegen de elites en het establishment. U hebt de Brexit in het Verenigd Koninkrijk gezien, het Amerika van Trump, de opkomst van de AfD [de partij Alternative für Deutschland] in Duitsland, de ontwikkelingen in Turkije en in de Arabische wereld. Hoe langt denkt u dat Rusland gevrijwaard kan blijven van die wereldwijde reactie tegen de gevestigde orde?

Poetin: U moet de realiteit onderzoeken voor elk afzonderlijk geval. Er zijn natuurlijk bepaalde tendensen, maar die zijn slechts heel algemeen van aard. Als men de toestand en de evolutie in elk afzonderlijk land onderzoekt, moet men rekening houden met de geschiedenis, de tradities en de realiteiten van het betrokken land.

Hoelang zal Rusland een stabiel land blijven? Zolang mogelijk. Want zijn plaats in de wereld en heel wat andere zaken hangen af van zijn stabiliteit, van de binnenlandse politieke stabiliteit. Uiteindelijk hangt het welzijn van de bevolking in de eerste plaats af van die stabiliteit. [...]

Wat gebeurt er in het Westen? Wat is de reden van het fenomeen Trump, zoals u het noemt? Wat gebeurt er in Europa? De leidende elite heeft zich losgemaakt van het volk. Het vanzelfsprekende probleem is de spreidstand tussen de belangen van de elite en die van de overgrote meerderheid van de bevolking. We moeten dat altijd goed voor ogen houden. Een van de zaken die we in Rusland moeten nastreven is nooit te vergeten wat het doel is van het functioneren en het bestaan van elke regering: het scheppen van een stabiel, normaal, veilig en voorzienbaar leven voor de bevolking en het werken aan een betere toekomst.

Er is ook wat men de liberale gedachte noemt, die geen reden van bestaan meer heeft. Onze westerse partners hebben toegegeven dat bepaalde elementen van het liberale gedachtengoed, zoals het multiculturalisme, niet meer houdbaar zijn.

Toen het probleem van de immigratie zijn hoogtepunt heeft bereikt, hebben talloze personen toegegeven dat de politiek van het multiculturalisme niet efficiënt was en dat de belangen van de bevolking in rekening moesten gebracht worden. Natuurlijk hebben de mensen die moeilijkheden ondervinden ten gevolge van politieke problemen in hun land van herkomst ook nood aan hulp. Maar wat met de belangen van de eigen bevolking, wanneer het aantal migranten op weg naar West-Europa zich niet beperkt tot een handvol personen, maar duizenden of honderdduizenden bedraagt?

«Angela Merkel heeft een kapitale fout gemaakt.»
« Angela Merkel heeft een kapitale fout gemaakt. »

FT: Heeft Angela Merkel een fout gemaakt?

Poetin: Een kapitale fout. Men kan Trump bekritiseren voor zijn plan om een muur te bouwen tussen Mexico en de VS. Dat gaat misschien te ver. Misschien. Ik discussieer daar niet over. Maar hij moest iets doen tegen de massale instroom van migranten en drugsgebruikers. Niemand doet iets. Men zegt dat het verkeerd is, maar niets doen is ook verkeerd. Wat moet er dan gebeuren? Niemand heeft iets voorgesteld. Ik wil daarmee niet zeggen dat er een muur moet gebouwd worden of dat in de economische betrekkingen met Mexico de douanerechten met 5% per jaar moeten verhoogd worden. Maar men moet iets doen en Trump zoekt tenminste een oplossing. Waar wil ik toe komen? De gewone Amerikanen bekijken dat en zeggen: «Een goed punt voor hem, hij doet tenminste iets, hij stelt ideeën voor en zoekt een oplossing.»

De aanhangers van het liberale denken daarentegen doen niets. Ze zeggen dat alles goed gaat, dat alles is zoals het moet. Maar is dat zo? Ze zitten in hun comfortabele bureaus, terwijl zij die alle dagen met het probleem geconfronteerd worden, in Texas of in Florida, ontevreden zijn. Denkt iemand aan hen?

«Het liberale gedachtengoed is totaal verouderd.»
« Het liberale gedachtengoed is totaal verouderd. »

Hetzelfde geldt voor Europa. Ik heb met veel van mijn collega’s van gedachten gewisseld, maar niemand heeft het antwoord. Ze zeggen dat ze geen strengere politiek kunnen voeren om uiteenlopende redenen. Waarom dan juist? Gewoon “omdat”. We moeten de wet respecteren, zeggen ze. Verander dan de wet!

Wij hebben zelf ook enkele moeilijkheden op dat vlak. Wij hebben open grenzen met de voormalige Sovjetrepublieken, maar hun bevolking spreekt tenminste Russisch. Wij hebben bovendien maatregelen genomen op de toestand inzake migratie te rationaliseren. Wij werken nu in de landen van oorsprong van de migranten, door in hun scholen Russisch aan te leren, en wij werken met hen ook hier. Wij hebben de wetgeving versterkt om duidelijk te maken dat de migranten de wetten, de gebruiken en de cultuur van het gastland moeten respecteren.

Anders gezegd, de situatie is ook in Rusland niet simpel, maar wij zijn begonnen met werken om ze te verbeteren. Het liberale ideeëngoed daarentegen gaat ervan uit dat er niets moet gebeuren. De migranten mogen in alle straffeloosheid doden, stelen en verkrachten omdat hun rechten als migrant moeten beschermd worden. Wat voor rechten? Elke misdaad moet bestraft worden. Neen, de liberale gedachte is totaal verouderd. Zij is in conflict gekomen met de belangen van de overgrote meerderheid van de bevolking.

redactie KCR