RUSLAND IS EN BLIJFT DE VIJAND

OP 16 juni ontmoetten Joe Biden en Vladimir Poetin elkaar in een villa in Genève voor een gesprek dat meer dan drie uur duurde. Dat beide mogendheden daardoor dichter naar elkaar toegegroeid zijn, is zeker niet het geval, ondanks de termen “positief” en “constructief” die na afloop op het onderhoud gekleefd werden.

«Ik koester geen illusies over de VS», zei Poetin achteraf. «Geen vriendschap, maar pragmatisme: wij verdedigen elk de belangen van ons land.» En de Amerikaanse president onderstreepte dat hij de mensenrechten had aangekaart: «Het gaat erom democratische waarden te verdedigen. Dat zit nu eenmaal in het DNA van ons land. En daarom zullen mensenrechten altijd op tafel liggen, heb ik hem gezegd.»

EN DE RECHTEN VAN DE MENS IN DE VS?

In zijn persconferentie na de bijeenkomst liet de Russische president niet na om de Amerikanen aan te pakken over hun gehamer op de mensenrechten in Rusland. Poetin kaatste de bal terug en wees Washington op zijn hypocrisie:

«Nemen we het voorbeeld van Afghanistan. Honderdtwintig personen omgebracht tijdens één aanval, huwelijken die als mikpunt worden genomen, één keer, twee keer… Toegegeven, het kan om een vergissing gaan, zoiets gebeurt. Maar als er door drones of vanuit helikopters geschoten wordt op Irakezen die overduidelijk burgers zijn, wat is dat dan? Wie is daar verantwoordelijk voor? Wie is de moordenaar?

«Elke politieke leider is hoe dan ook verantwoordelijk voor alles wat in zijn land gebeurt. Elke dag wordt er wel iemand gedood in de straten van de Amerikaanse steden, met inbegrip van vaandeldragers van uiteenlopende organisaties. Men heeft amper de tijd om een woord te zeggen of men krijgt een schot in de borst of in de rug, zelfs als er kinderen vlakbij staan.»

Poetins woorden waren nog niet koud of ze kregen één dag later al bevestiging door een spectaculair schietaccident in New York dat door bewakingscamera’s geregistreerd werd: in een drukke straat in de Bronx vuurde een man met een kap over het hoofd midden op de dag verschillende schoten af op een andere man, waarbij een vrouw en haar dochtertje in de vuurlijn terechtkwamen en ei zo na gedood werden.    

De Russische leider vervolgde: «Guantanamo is nog altijd in werking, hoewel dat ingaat tegen alles: het internationaal recht, de Amerikaanse wetgeving, alles. Indertijd heeft de CIA gevangenissen ingericht in verschillende landen, óók in Europa, waarin foltering werd toegepast. Zijn dat de rechten van de mens? Ik denk van niet.»

Het militaire gevangenenkamp Guantanamo Bay werd in de nasleep van de aanslagen van 11 september opgezet in het zuidoosten van Cuba. Het Rode Kruis inspecteerde het kamp in juli 2004 en kwam in een rapport tot de conclusie dat «de constructie van een dergelijk systeem, dat het verkrijgen van informatie als gesteld doel heeft, niet anders kan worden gezien dan als een vooropgezet systeem van slechte, ongebruikelijke en minderwaardige behandeling en een vorm van marteling». Onder druk van de publieke opinie beloofde Barack Obama tijdens de presidentscampagne van 2008 het kamp te zullen sluiten, maar eenmaal in het Witte Huis schoof hij de deadline voor de sluiting voortdurend voor zich uit. Uiteindelijk functioneerde Guantanamo bij zijn vertrek nog altijd.

Het gaat Poetin niet om de vraag of foltertechnieken op levensgevaarlijke terroristen om hun netwerken op te doeken al dan niet moreel geoorloofd zijn, wél om het feit dat de VS heel de wereld de les spellen en nooit de hand in eigen boezem steken omdat zij zich de modelnatie wanen die boven alle verdenking verheven is.    

Ook de bestorming van het Amerikaanse Capitool werd door de Russische leider op de korrel genomen: «Na de Amerikaanse verkiezingen zijn mensen binnengedrongen in het Congresgebouw met politieke eisen. Tegen meer dan 400 personen zijn gerechtelijke vervolgingen ingespannen; zij riskeren gevangenisstraffen van 20 tot 25 jaar. Ze worden beschouwd als binnenlandse terroristen en beschuldigd van verschillende andere misdrijven. Zeventig mensen werden onmiddellijk na de feiten gearresteerd en dertig van hen zitten nog altijd in de cel. Omwille van welk motief? Dat weten we niet, want geen enkele officiële Amerikaanse autoriteit informeert ons erover. Verschillende personen zijn tijdens de incidenten gedood en een van de deelneemsters werd ter plaatse door de kogel van een politieman gedood, terwijl ze de agent niet bedreigde met een wapen. In veel landen vinden gebeurtenissen plaats gelijkaardig aan wat bij ons gebeurt. Ik wil onderstrepen dat wij meeleven [met de Amerikanen] in het licht van wat er in de VS is gebeurd, maar wij willen niet dat bij ons hetzelfde voorvalt.»

HET CIRCUS ROND NAVALNY

Met die laatste opmerking benoemt Poetin de ware toestand waarin de VS verkeren: een in twee onverzoenlijke kampen opgedeeld land waar het gezag geen echte autoriteit meer heeft. Of de president nu uit de republikeinse of de democratische partij komt, hij wordt steevast door de helft van het land uitgespuwd. Aan dat scenario ontsnapt Rusland al decennialang dankzij het onbetwistbaar gezag van Vladimir Poetin – die trouwens óók verkozen is door zijn landgenoten en wel keer op keer met een overweldigende meerderheid.

Dat Biden het over Aleksej Navalny zou hebben, stond in de sterren geschreven. Maar wie is eigenlijk «de man die door Poetin het meest gevreesd wordt», zoals The Wall Street Journal hem in 2012 met veel tromgeroffel omschreef?

«Toen Navalny in augustus 2020 onwel werd aan boord van een vliegtuig dat hem terugbracht naar Moskou, was de man die zich tijdens anti-Poetin-demonstraties in 2011-2012 had doen opmerken eigenlijk “uit het landschap verdwenen”, zoals Alain Barluet opmerkte in Le Figaro van 28 januari 2021. Hij mocht zich dan wel zelf uitroepen tot opposant en rivaal van Poetin, in feite heeft hij nooit echte bekendheid genoten in zijn eigen land. “De grote meerderheid van de Russen vertrouwt hem niet, blijkt uit recente peilingen, terwijl Poetin – al twintig jaar aan de macht – heel ver op kop ligt.”

«Politoloog Kirill Rogov legt in hetzelfde artikel in Le Figaro uit dat het project van Navalny erg gepersonaliseerd is: “Het is volledig rond zijn persoon opgebouwd, wat het wantrouwen van de mensen opwekt. Hij is populair onder de jongeren, maar wie wat ouder is heeft geen vertrouwen in hem. Afgezien van de strijd tegen de corruptie is zijn politiek programma bepaald zwak.” Poetin zelf zei daar in zijn jaarlijkse persconferentie op 17 december over: “Het is een truc om mensen aan de top aan te vallen. Zij die er gebruik van maken, werken zich zo in de kijker en kunnen dan zeggen: Ik ben niet de eerste de beste, beschouw me maar als een personage van nationaal belang!” De Russische president vervolgde: “Persoonlijk ben ik ervan overtuigd dat men niet dat soort goedkope trucs moet aanwenden om het respect en de erkenning van de mensen te verkrijgen. Je moet je waarde bewijzen ofwel door iets belangrijks te doen, ofwel door een realistisch programma uit te werken met nauwkeurige doelstellingen die in de praktijk kunnen gebracht worden in een welbepaald land, in dit geval Rusland.”

«Kortom, Navalny is een nul, die nochtans veel fondsen ontvangt via zijn Anti-corruptiefonds, wat hem trouwens te staan kwam op onderzoeken naar witwassen van geld en versluizen van geldstromen. Het is in die context van politieke middelmatigheid dat in de zomer van 2020 de fantastische en over-gemediatiseerde affaire van de novitsjokvergiftiging begon» (broeder Bruno van Jezus-Maria, conférence d’actualités van februari 2021).

Toen de Rus het ziekenhuis in Berlijn – waar “moordenaar” Poetin hem naartoe had laten gaan – verlaten had en in januari van dit jaar in Moskou aankwam, werd hij gearresteerd omdat hij de voorwaarden voor een voorwaardelijke gevangenisstraf in 2014 geschonden had. Het is namelijk niet omdat Navalny het troetelkind van het Westen is dat hij in Rusland boven de wet staat. Meteen publiceerde zijn ngo een gesofisticeerde YouTube-documentaire, gemaakt met behulp van een drone, waarin een groot paleis aan de Zwarte Zee werd getoond dat de Russische president in het geheim met smeergeld zou hebben laten optrekken. Al snel bleek dat Navalny en zijn opdrachtgevers zich in de eigen voet geschoten hadden: het “paleis” was een luxehotel in opbouw dat eigendom was van een privéondernemer.

Navalny is ondertussen zo ongeloofwaardig geworden dat zijn sponsors zich afvragen of ze hem niet beter laten vallen. Op de site van het Institute of Modern Russia, een Amerikaanse denktank die erg anti-Poetin is, verscheen een artikel van de hand van de in Rusland erg bekende politieke analist Dmitri Oresjkin, die schrijft: «Wat voor soort “project” vertegenwoordigt Navalny in ’s hemelsnaam? Hij is slechts een ambitieuze activist met een overdreven honger naar macht en een overduidelijk avontuurlijk trekje. Hij is in staat om iedereen om te vormen tot “project” met de bedoeling zichzelf meer naar voren te schuiven. Hij heeft er geen moeite mee om hulp te krijgen van de VS of van de Loebjanka [het hoofdkwartier van de KGB]… Men zou heel voorzichtig moeten zijn met hem te vertrouwen!»

MEER DAN OOIT DE VIJAND

De verantwoordelijkheid voor de voortdurende verslechtering van de relaties wordt door Moskou uitsluitend bij Washington gelegd. In de marge van het Economisch Forum van Sint-Petersburg verklaarde Poetin op 4 juni van dit jaar dat de VS de ontwikkeling van Rusland willen dwarsbomen en dat ze dit zelfs niet verstoppen. Toch zei hij gewonnen te zijn voor een «stabiele dialoog» op domeinen zoals «de veiligheid, het strategisch evenwicht en de inkrimping van het aantal gevaarlijke wapens».

Enkele dagen voor de ontmoeting in Genève stond de Russische president een interview toe aan het Amerikaanse tv-station NBC, het eerste met een VS-zender sinds drie jaar. De journalist schotelde hem de laag-bij-de-grondse uitspraak voor die Biden in maart deed, toen hij beaamde dat hij Poetin «een moordenaar zonder ziel» (a killer who has no soul) vond. Het antwoord van de Russische leider getuigde van meer beschaving:

«Ik heb mij altijd laten leiden door de belangen van de Russische staat en het Russische volk. Tijdens mijn loopbaan ben ik gewoon geraakt aan aanvallen vanuit alle richtingen die om uiteenlopende redenen gebeuren, aan aanvallen van verschillende kwaliteit en finesse. Niets van dat alles kan me nog verbazen. De personen met wie wij samenwerken en discussiëren op de internationale scène en wijzelf zijn geen prille gehuwden: wij zweren elkaar geen eeuwige liefde en vriendschap. Wij zijn partners en, vanuit een bepaalde hoek, ook rivalen.» Hij voegde er nog fijntjes aan toe dat het etiket “moordenaar” overeenstemde met «een beschuldiging die typisch is voor macho-krachtpatserij à la Hollywood».

De sussende woorden van Poetin kunnen echter niets veranderen aan het feit dat de houding van Biden tegenover Moskou vanaf het begin van zijn ambtstermijn opvallend brutaal en agressief is. De in januari aangetreden Amerikaanse regering laat er geen twijfel over bestaan dat ze een vijandige politiek wil voeren ten opzichte van Rusland, vijandiger nog dan onder Trump die vooral China in het vizier had.

«De kabinetskeuzes van Joe Biden maken veel duidelijk. Zijn sleutelfiguren op Buitenlandse Zaken – Tony Blinken als staatssecretaris, Victoria Nuland als adjunct-staatssecretaris voor politieke kwesties, Bill Burns als hoofd van de CIA, Jake Sullivan als nationaal veiligheidsadviseur, Avril Haines als directeur van de nationale inlichtingendiensten – komen allemaal uit het Obama-Biden-tijdperk en hebben toen nauw samengewerkt. En allemaal zien zij Rusland, niet China, als de voornaamste bedreiging voor de wereldwijde hegemonie van de Verenigde Staten. Als kandidaat heeft Biden dat meermaals benadrukt. […] CIA-hoofd Bill Burns bv. is een voormalig ambassadeur in Moskou en was adjunct-staatssecretaris toen Obama en de CIA de staatsgreep in Oekraïne in 2014 op het getouw zetten; toen Burns het departement in november 2014 verliet, werd hij merkwaardig genoeg opgevolgd door Tony Blinken, die nu staatssecretaris is en die naar verluidt het harde antwoord van het State Department op de Russische annexatie van de Krim formuleerde.

«Alle door Biden benoemde figuren hebben een gemeenschappelijk kenmerk: zij beschuldigen het Rusland van Poetin van álles, van de tussenkomst in de presidentsverkiezingen van 2016 tot de recente SolarWinds-hack ten koste van Amerikaanse overheidsbedrijven en iedere zaak waarbij de voorbije jaren naar Moskou gewezen werd – of daar nu een bewijs voor was of niet» (F. William Engdahl, The Destructive Plan Behind the Biden Russia Agenda, 29 januari 2021).

EEN GEVAARLIJKE VROUW

Het is van belang te wijzen op de prominente rol die Victoria Nuland gekregen heeft. Als verantwoordelijke voor de relaties met Europa op het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken was zij een van de organisatoren van de revolte van Euromaidan in Oekraïne in november 2013. Zij werd berucht door een uitspraak die zij toen deed tijdens een (afgetapt) telefoongesprek met de Amerikaanse ambassadeur in Kiev, die het had over de denkpistes van de Europese Unie voor een nieuw Oekraïens regime: «F**k the EU!»

Nuland is gehuwd met Robert Kagan, een belangrijke neoconservatief (neocon) die net als de grote tenoren van de regering-Bush jr. – Dick Cheney, Donald Rumsfeld en Paul Wolfowitz – pleitbezorger is van een gewelddadig interventionisme als de belangen van de VS dat vereisen [zie het artikel Syrië in het geopolitieke machtsspel, verschenen in De actualiteit doorgelicht van maart 2018].

Na de verkiezing van Trump in 2016 werd Victoria Nuland senior counselor bij de Albright Stonebridge Group, een adviesorgaan voor multinationals en ngo’s waarvan voormalig staatssecretaris Madeleine Albright de voorzitter is. Zij trad ook toe tot de raad van bestuur van het National Endowment for Democracy (NED), een agentschap van de VS-overheid dat tot doel heeft overal in de wereld de democratie te bevorderen en daarvoor over enorme financiële middelen beschikt; het is geen geheim dat het NED een dikke vinger in de pap heeft gehad tijden de “Arabische lentes”, de omverwerping van de seculiere regimes in verschillende Arabische landen.

«Nuland is een expert op het vlak van Rusland, spreekt vloeiend Russisch en is een specialist in het omverwerpen van regimes», aldus Engdahl in het hierboven aangehaalde artikel. In 2013, onder Obama, «werkte zij nauw samen met vicepresident Biden om de pro-Amerikaanse en anti-Russische coup in Oekraïne te doen slagen en Arseni Jatsenjoek aan de macht te brengen. Zij was de drijvende kracht achter het maandenlange protest tegen de verkozen president, Viktor Janoekovytsj, om hem weg te werken nadat hij besloten had de Russische Euraziatische Economische Unie te vervoegen.» Zoals geweten slaagde de revolutie en werd een regime geïnstalleerd dat Washington welgezind was… en schatplichtig.

EEN BLAUWDRUK VOOR SUBVERSIE

In een belangrijk artikel verschenen in augustus 2020 in Foreign Affairs, het invloedrijke tijdschrift van de Council on Foreign Relations, tekende Victoria Nuland de krijtlijnen uit van wat hoogstwaarschijnlijk de komende jaren de Amerikaanse strategie zal zijn om Rusland te ondermijnen. Zij begint met te klagen dat de VS zich klaarblijkelijk al te gemakkelijk neerleggen bij een soort van status quo in de Amerikaans-Russische betrekkingen «en dus het vertrouwen verloren zijn in hun eigen bekwaamheid om het spel te veranderen». Dat is haar doel: changing the game met Vladimir Poetin.

Moskou heeft in haar ogen de voorbije twaalf jaar het aantal misdaden opgestapeld: «Rusland heeft wapenbeheersingsverdragen geschonden; stelde nieuwe, destabiliserende wapens op; bedreigde de soevereiniteit van Georgië; veroverde de Krim en een groot deel van de Donbass; ondersteunde despoten in Libië, Syrië en Venezuela. Het heeft cyberwapens gebruikt tegen buitenlandse banken, elektriciteitsnetten en overheidssystemen; het bemoeide zich met buitenlandse democratische verkiezingen en vermoordde zijn vijanden op Europese bodem.» De herhaalde economische sancties die Washington oplegde aan Russische banken, maatschappijen en steunpilaren van Poetin hebben weinig verandering in de Russische politiek teweeggebracht: «Door overdrijving zijn ze krachteloos geworden zodat ze het Kremlin niet langer imponeren.»

Volgens Nuland is Poetins Rusland vandaag nochtans veel kwetsbaarder dan ooit tevoren tijdens de afgelopen twintig jaar: «Er is één zaak die de Russische president ongerust zou moeten maken en dat is de stemming binnen zijn land.» Zij meent dat hij heel zijn bestuur lang gefaald heeft om te investeren in de modernisering van Rusland. Bovendien groeide het BBP in 2019 slechts met «een schamele 1,3 procent» en zouden de coronapandemie en de vrije val van de olieprijzen kunnen resulteren in «een betekenisvolle economische inkrimping». De voortdurend beloofde verbetering van de infrastructuur blijft uit, de belastingen stijgen en de pensioenleeftijd gaat omhoog.

Van dat door haar veronderstelde slechte klimaat in Rusland zouden de VS moeten profiteren om het regime van Poetin verder te ondermijnen «door gebruik te maken van Facebook, YouTube en andere digitale platforms». Omdat de Russen veelvuldig het internet gebruiken en dit niet gecensureerd wordt «is Rusland vandaag veel toegankelijker, ondanks alle inspanningen van Poetin [?]. Jonge Russen zullen allicht veel meer informatie en nieuws consumeren via het internet dan via de door de staat gesponsorde tv of de gedrukte media. Washington moet proberen méér jonge Russen te bereiken daar waar ze zijn: op de sociale netwerken Odnoklassniki en VKontakte; op Facebook, Telegram en Youtube; en op de vele nieuwe Russischtalige digitale platforms die als paddenstoelen uit de grond rijzen.»

Zover gaat de haat van Amerika: een openlijke oproep door een belangrijke vertegenwoordiger van de overheid om een ander land te ondermijnen door een systematische destabiliseringscampagne via de sociale media…

KRIMPT DE RUSSISCHE ECONOMIE?

De «betekenisvolle economische inkrimping» waarop Victoria Nuland in haar artikel van augustus 2020 hoopte, lijkt zich vooralsnog niet voor te doen in Rusland.

In een studie voor Bloomberg L.P. onder de titel Russian Economy Rebounding From Covid Slump After Lockdown (“De Russische economie veert op van de Covid-malaise na de lockdown”) noteert Anna Andrianova:

«De herleving van de Russische economie na de recessie door toedoen van de pandemie ging verder in het vierde kwartaal van 2020, dankzij de keuze van president Vladimir Poetin om geen tweede nationale lockdown op te leggen en zo de inkrimping een halt toe te roepen. Het bruto binnenlands product daalde met 1,8 % tegenover het jaar tevoren […] wat minder was dan de 2,2 % die gemiddeld door de economen voorspeld was.  

«De economie van de grootste energie-exporteur ter wereld kromp het voorbije jaar minder dan die van de meeste vergelijkbare landen, omdat Rusland na de initiële lockdown lichtere Covid-19-beperkingen oplegde. […] De inflatie, aangewakkerd door de wereldwijde stijging van de voedselprijzen en de zwakte van de roebel, nam verder toe terwijl de consumptie zich herstelde; de Bank van Rusland besloot daarom de voorbije maand om de intrestvoeten te verhogen voor de eerste keer sinds 2018. 

«Met de huidige olieprijzen kan de economie dit jaar met 2,5 % uitbreiden, stelt Alexandra Suslina, een budgettaire specialiste bij de denktank “Economic Expert Group” in Moskou. “De economie herstelt zich langzaam”, aldus Suslina» (1 april 2021).

Scott Johnson van Bloomberg Economics is even positief: «Na een verrassend kleine krimp in 2020 breidt het herstel zich uit, aangewakkerd door vertragende virusuitbraken, vooruitgang in vaccinaties en hogere olieprijzen. Het virus blijft een bedreiging. Normaliteit is nog ver weg, maar de output zou tegen het vierde kwartaal [van 2021] kunnen terugkeren naar de piek van vóór het virus.»

Bij dit alles mogen we niet vergeten dat de VS na de Russische annexatie van de Krim in 2014 economische sancties tegen Moskou afgekondigd hebben die het land pijn doen en invloed hebben op de levensstandaard van de gemiddelde Rus. Maar als Washington hoopt met slinkse middelen de bevolking los te weken van haar leider aan wie zij al twee decennia welvaart en herwonnen prestige dankt, dan kan dat een grote misrekening worden.

EEN EXISTENTIËLE DREIGING

Na de ineenstorting van de Sovjet-Unie en het Warschaupact besloot de NAVO niet om zichzelf geleidelijk te ontbinden. Integendeel, het Atlantisch bondgenootschap breidde zichzelf uit met de landen van het voormalige Oostblok en kroop steeds verder vooruit richting Russische Federatie.

Dat de nieuwe Oekraïense leiders sinds de door Washington en Brussel georkestreerde Maidanrevolte ijverig werken aan lidmaatschap van de NAVO is welbekend. De Amerikanen zouden niet liever hebben. Minder geweten is dat ook Georgië, de Russische buur in de Kaukasus, bewerkt wordt om lid te worden. In september 2020 ging in het land een grootschalige militaire oefening door georganiseerd door de NAVO, waaraan zo’n 2800 militairen meededen onder meer uit de VS, het VK en Georgië zelf. Moskou was not amused en verwierp boos de lezing van Tbilisi als zou de oefening bijdragen aan de stabiliteit van de regio!

Al op 12 juli 2018 had Jens Stoltenberg, de secretaris-generaal van de NAVO die een trouwe waterdrager van de Amerikanen is, aan de Georgische president Margvelasjvili verklaard: «Wij steunen de Euro-Atlantische aspiraties van Georgië. Georgië zal een lid worden van de NAVO. Wij zullen samen met u blijven werken aan de voorbereiding van het lidmaatschap.»

Voor de Russen is dit oorlogstaal. Dat Amerikaanse militairen zich pal aan de oostelijke en zuidelijke grenzen van Rusland zouden bevinden is voor hen gewoon onaanvaardbaar: het is een rode lijn, een casus belli, zoals Poetin ongetwijfeld ook in Genève opnieuw heeft duidelijk gemaakt. 

redactie KCR