De persoonlijkheid van Sint-Jan de Doper

HET Evangelie van deze zondag brengt ons in de aanwezigheid van de raadselachtige en ongeëvenaarde persoonlijkheid van Johannes de Doper, de Voorloper. In tegenstelling tot wat het op het eerste gezicht lijkt, springt dit Evangelie er echt uit: het geeft de feiten zonder omwegen weer. Maar als we de psychologie van de personages willen begrijpen om ze te kunnen stofferen, moeten we goed nadenken over het verband tussen de gebeurtenissen, iets wat we zelden doen. Wat leren ze ons over Johannes de Doper?

Hij is een door God gezonden man, maar hij is alleen en deze eenzaamheid maakt hem tot een buitengewoon wezen. De andere profeten waren omringd door leerlingen en werden zo gesteund te midden van een vijandig volk. Johannes de Doper echter doet ons denken aan Elias, de eerste van de profeten, in zijn moeilijkste ogenblikken. Hij is de enige die de Messias aankondigt en hij staat alleen tegenover allen.

Een man verkondigt als enige iets verbluffends, de menigte gelooft min of meer in hem in afwachting dat zijn profetieën bewaarheid worden en de hele hiërarchie is tegen hem: stel je eens voor wat dat betekent…!

Als hij dan nog wonderen deed, zou dat zijn prediking en zijn missie makkelijker maken, maar hij doet er geen. Hij leidt enkel een zuiver, uiterst verstorven leven, met heel het arsenaal aan heldhaftige praktijken van de profeten van weleer, zoals de Joden het graag zagen.

In deze eenzaamheid, deze armoede, deze onthechting gaf hij zelfs zijn identiteit op waar de Joden hem naar vroegen: «Ik ben, zoals de profeet Isaïas het uitdrukt, de stem van iemand die roept in de woestijn: Maakt de weg recht voor de Heer!» Hij zal de echtheid van zijn zending bewijzen door zijn getuigenis alléén en door geen enkel ander teken. Aan wie hem ondervroegen, antwoordde hij: «Ik ben Elias niet, ik ben de Messias niet.» Zij zijn te groot voor hem. Hij is zo bescheiden; hij vaagt zichzelf uit voor Hem die komen moet. Hij neemt zijn rol op die erin bestaat Hem die na hem komt aan te kondigen: de Messias in hoogsteigen persoon.

Een meester zal altijd leerlingen vinden, maar nooit heeft ook maar één meester, één stichter van een godsdienst enz. een voorloper gehad. De Doper was de unieke voorloper van de unieke Messias en Zoon van God. Dat is de historische persoonlijkheid van Johannes de Doper.

De woorden van de Doper die ons zijn gerapporteerd, zijn onbetwistbaar. Hij vernederde zichzelf, hij zei dat hij slechts de stem was die de Messias voorbereidde. Hij kondigde JEZUS CHRISTUS aan, hij bereidde zijn komst voor en daarom zal hij beschouwd worden als de grootste onder de mensenkinderen. In de vroege Kerk, tot de middeleeuwen en voordat de devotie tot Sint-Jozef zich ontwikkelde, werd Sint-Jan de Doper zeer vereerd. Wanneer men op de timpanen van de kathedralen twee grote heiligen zag rond Onze-Lieve-Heer, waren het vaak de H. Maagd en Sint-Jan de Doper.

Hij is de verbinding tussen het Oude en het Nieuwe Testament en vormt als het ware het scharnier. Deze mengeling van persoonlijke nederigheid en grootsheid van zijn boodschap lijkt mij kenmerkend voor hem.

Maar «Wat doopt gij dan, als gij de Messias niet zijt, noch Elias, noch de profeet?» vroegen de Joden hem. Johannes antwoordde: «Ik doop met water, maar onder u staat Hij die gij niet kent, Hij die na mij komt; ik ben niet waardig de riem van zijn sandalen los te maken.»

Het was door Johannes de Doper uit te dagen dat de slechte Joden hun valse hart al hadden laten zien, terwijl de goede Joden, zij die zichzelf als zondaars erkenden, hun goede hart lieten zien. Johannes legde voor de eerste keer de harten bloot van enerzijds hen die naar hem toe kwamen om hun zonden te belijden en gedoopt te worden in het water van de Jordaan en anderzijds de Farizeeën die dit uit hoogmoed weigerden.

Ons geloof is daarom gebaseerd op een tweeluik. Het ene luik stelt het Oude Testament voor: het joodse volk wacht op de Messias en een opeenvolging van profeten leidt het geleidelijk naar Bethlehem, maar het zal de laatste van hen zijn, Johannes de Doper, die het de Messias zal laten zien in de persoon van Jezus.

Het andere luik stelt de man voor die door Johannes de Doper werd aangewezen, de enige ook die voldoet aan de definitie van de Messias: JEZUS van Nazareth. Hij heeft gezegd en bewezen dat Hij de Zoon van God is, een uniek wezen, de Redder van de wereld, de mensgeworden Zoon van God. Stel je voor! Bij de kribbe zeggen we: “Dit is het begin van de redding van de hele mensheid!”

Laten we in Jezus geloven, Hem dienen en zo naar de Hemel gaan. Zij die volharden in hun ongeloof in Hem zullen naar de hel gaan. Johannes de Doper deelt ons op de drempel van het Nieuwe Testament zijn geloof mee.

Laten we mediteren over de buitengewone, unieke persoonlijkheid van de Voorloper, zodat we het feest van de Geboorte van de Heer kunnen beleven met een volwassen geloof. Jezus, die we weldra in de kribbe zullen zien liggen, is niet uit het niets opgedoken. Heel het Oude Testament vloeit samen naar één persoon: Johannes de Doper, die Jezus aanwijst als de langverwachte Messias. Laat ons geloven in Sint-Jan de Doper om te geloven in Jezus.

Abbé Georges de Nantes
Uittreksels uit de preek van 14 december 1986