110. De universele markt

Een vergrootglas gericht op één letter van een woord maakt deze letter buitensporig groot en laat niets meer zien van wat voorafgaat of volgt, waardoor elke logische betekenis verloren gaat. Zo richt de liberaal zijn aandacht op de met wederzijdse toestemming afgesloten akkoorden, die hij enkel interpreteert als de samenloop van zuiver economische krachten, zonder enige rem, zonder onderwerping, zonder moreel voorbehoud, zonder menselijk gelaat. Zonder familie, zonder natie, zonder godsdienst.

1. Zo ziet "de markt" eruit in de ogen van een liberaal, maar ook in die van alle politiek-economische systemen van vandaag die met dezelfde vervormde blik naar de economische relaties kijken. Het eerste gevolg daarvan is dat alles wordt aanzien als koopwaar: alles kan gekocht en verkocht worden. Het belang van het menselijk leven komt neer op kopen en verkopen. De vooruitgang bestaat erin meer te produceren om meer te verkopen en meer winst te maken, in kopen om te verbruiken. Het resultaat is een geweldige versnelling en groei van de handel en bijgevolg van de productie van goederen (zelfs culturele en religieuze), van mobilisering van spaargeld, van commercialisering van alles en nog wat. Het gevolg is ook een fantastische verhoging van consumptie en verspilling, wat uiteindelijk leidt tot de verbranding en vernietiging van de natuurlijke rijkdommen van de aarde.

Door de magie van de "markteconomie" zal de gehele mens, of elke mens, uiteindelijk de bevrediging van al zijn noden en verlangens bereiken in een universele overvloed. De liberale Vooruitgang is ten diepste filantropisch.

2. Om dat ideaal te realiseren, dat exclusief inspeelt op de belangen en hartstochten van het menselijk individu, zijn begeerte, zijn jaloezie en zijn hoogmoed, heeft het liberaal kapitalisme alle barrières die zijn expansie afremden vernietigd, alle hindernissen opgeheven en alle reactionaire tegenacties in de kiem gesmoord.

Het landelijk gemeenschapsleven werd als eerste opgeofferd aan de noden van de industriële vooruitgang. In Engeland gebeurde dit door de gewelddadige liquidatie van de rurale familiebedrijven met het systeem van de enclosures. In Frankrijk werden tijdens de Revolutie de gemeenschapsgoederen opgeheven. Overal in de wereld vond een massale plattelandsvlucht plaats en een bevolkingsconcentratie in de steden, waardoor de arbeidsmarkt onmetelijk werd vergroot ten nadele van de familiale ecologie en haar huiselijke voorzichtigheid. Ook de mens wordt koopwaar.

In een tweede beweging heeft het liberaal kapitalisme de vorming belet van nieuwe sociale kaders, zoals de arbeiderssyndicaten en de volkskassen, maar meer nog de heroplevingen van nationale of godsdienstige aard, in de mate waarin deze de volle vrijheid van de markt – absolute voorwaarde voor de algemene vooruitgang – in de weg stonden.

3. Wat de prijs is voor de overvloed aan industriële goederen en de onbegrensde groei van de consumptie begint nog maar pas door te dringen bij de grote massa. Het is het verlies van alle vrijheid, de verminking van elk ander leven dan dat van de markt, de onmogelijkheid los te komen van de passie om te hebben die, meer dan alles, het zijn uitkleedt en neerhaalt. Het is de vervreemding van het individu aan de dingen, waarvan men uiteindelijk ontdekt dat het niet om een onschuldige theorie gaat, maar om een systeem van plutocratische overheersing.