AMAZONIË, DROOM EN WERKELIJKHEID

OP 12 februari 2020 werd in Rome de post-synodale exhortatie Querida Amazonia (“Dierbaar Amazonië”) van paus Franciscus voorgesteld. Het document van 111 genummerde alinea’s is geschreven in het Spaans en volgt op de bijzondere bisschoppensynode van oktober vorig jaar. 

DE DROOM

In feite herneemt de paus in deze «aansporing» alle dwalingen en illusies die al voorkwamen in het Instrumentum laboris (het werkinstrument ter voorbereiding van de synode) en in het slotdocument van de bijeenkomst. Hij nodigt niet alleen «het volk van God» maar ook «alle personen van goede wil» uit om «hun genegenheid en bekommernis voor deze aarde die ook de onze is te doen ontwaken en om haar te bewonderen en te erkennen als een gewijd mysterie» (nr. 5).

We zijn ver verwijderd van de devotie tot het Onbevlekt Hart van Maria die God in de wereld wil instellen... 

«Als wij in gemeenschap treden met het woud, zal onze stem zich gemakkelijk verenigen met die van dat woud en tot gebed worden» (nr. 56). Letterlijk! «Daarom ontdekken de gelovigen in Amazonië een theologische plaats, een ruimte waarin God zelf zich laat zien en zijn kinderen roept» (nr. 57). Sic!

«De koningin in Amazonië is het water» (nr. 43), en dus niet de Maagd Maria. «Het water is betoverend in de grote Amazone», de stroom die «de aartsvader is, een mysterieuze eeuwigheid van bevruchtingen» (nr. 44). Dat laatste citaat is van Pablo Neruda (1904-1973), Nobelprijs literatuur en lid van de Chileense communistische partij. Het thema van de mannelijke en bevruchtende stroom verheldert de symboliek van de Pachamama, de jonge zwangere vrouw in haar boot die het symbool is van de vrouwelijke seksualiteit... en die niet alleen de ereplaats kreeg in de Vaticaanse tuinen, maar tijdens heel de synode troonde in de Romeinse kerk van Santa Maria in Traspontina!

«Alleen de dichtkunst, met haar nederige stem, kan de wereld redden» (nr. 46). Een krasse uitspraak voor het hoofd van de katholieke Kerk, een bewering die zonder meer de deur sluit voor onze enige Redder en Verlosser, Jezus Christus.

Paus Franciscus roept in zijn besluit weliswaar «Maria, de enige Moeder van alle mensen» op, om haar te vragen «te regeren in het kloppend hart van Amazonië»... maar als godin van de aarde en de wateren: «Toon uzelf als moeder van alle schepselen, in de schoonheid van de bloemen, de rivieren, de grote stroom die er dwars door vloeit en alles wat beweegt in zijn wouden» (nr. 111).

Het is waar dat de materiële schepping, de wereld van planten en dieren, zelf lijdt onder het feit dat zij het bovennatuurlijk leven van de genade moet ontberen, als gevolg van de erfzonde van onze eerste ouders. Zo legt Sint-Paulus het uit in de Romeinenbrief: «Reikhalzend toch smacht de schepping naar de openbaring van de kinderen Gods. Want de schepping is aan de vergankelijkheid onderworpen, niet uit eigen wil, maar door de wil van Hem die ze daaraan onderwierp; maar toch met de hoop dat ook de schepping zelf zal bevrijd worden van de slavernij der vergankelijkheid om deelachtig te worden aan de vrijheid der glorie van de kinderen Gods. We weten toch dat heel de schepping tezamen zucht en kreunt in barensweeën tot heden toe» (Rm 8, 19-22).

De exhortatie Querida Amazonia is een schoolvoorbeeld van wat onze vader, abbé de Nantes, in zijn analyse van de conciliaire Hervorming noemde: «het verheffen van het natuurlijke tot het bovennatuurlijk niveau» met als gevolg «het verlagen van het bovennatuurlijke tot het niveau van het natuurlijke». Zo slaat de paus zich op de borst: «Door onze schuld zullen duizenden soorten geen glorie aan God meer kunnen betuigen door het feit van hun bestaan en ons hun eigen boodschap niet meer kunnen mededelen. Dat recht hebben we niet» (nr. 54).

En de zielen van de arme zondaars, Heilige Vader? «Bid, bid veel en doe offers voor de zondaars, want veel zielen gaan naar de hel omdat ze niemand hebben die voor hen bidt en offers brengt», smeekte Onze-Lieve-Vrouw in de Valinhos bij Fatima op 19 augustus 1917. Inderdaad! Vandaag denkt zelfs de paus daar niet aan. Zijn slotgebed tot Maria, “Moeder van het leven”, maakt duidelijk dat hij de oproep van de Allerheiligste Maagd niet zal horen, tenzij wanneer hij zich bekeert... En die bekering moeten wij bekomen door onze gebeden en offers ter intentie van «de arme Heilige Vader» (H. Jacinta) nog te vermenigvuldigen.

DE WERKELIJKHEID

De realiteit staat ver van de «droom» van paus Franciscus. Het Amazonegebied, dat tien keer zo groot is als Frankrijk, telt 35 miljoen inwoners. Tien miljoen van hen leven onder de armoededrempel. Dat komt omdat het leven er onderworpen is aan de bewegingen van de rivieren – de Amazone telt 1100 zijrivieren – die zo mooi bezongen worden door de dichters. Het wassen van de rivieren verhindert de ontwikkeling van de landbouw en de constructie van bruggen. Er bestaat geen enkele brug om de Amazone over te steken! De levensverwachting ligt onder het gemiddelde voor de landen van Latijns-Amerika. Moeraskoorts, knokkelkoorts en chikungunya (een virusziekte die gepaard gaat met aantasting van de gewrichten) veroorzaken rampen. Talrijk zijn de gifslangen waarvan de beet een mens binnen de drie uur doet sterven; het dichtstbijzijnde dispensarium is meestal niet binnen dat tijdsbestek bereikbaar!

«Dierbaar Amazonië»? Het is meer de hel, de “groene hel” zoals ze al zo lang bekend staat! De beschaving is nog niet doorgedrongen in het Amazonegebied. Dit maagdelijk territorium bevat een schat aan bodemrijkdommen die voor alle betrokken landen de belofte van een belangrijke ontwikkeling inhoudt. Maar niet alleen de Amazonelanden: de hebzucht van heel de wereld is op de regio gevestigd. De niet-gouvernementele organisaties (ngo’s) verbergen die bemoeizucht. Ze doen alsof ze vanuit een grote bekommernis hulp willen bieden aan de soevereine staten die eigendom zijn van het Amazonewoud, maar zogezegd onbekwaam zijn om die «groene long» van de planeet te beheren. Ontbossing en mijnbouw zouden de ecologische veiligheid van heel de aarde in gevaar brengen... De “vernietiging” van het regenwoud is onomkeerbaar, zeggen ze: voorbij een bepaald punt wacht nog enkel het onvermijdelijke einde...

Die mythe houdt absoluut geen steek!

Om te beginnen is er het Braziliaans bosbouwwetboek van 2012, dat het ritme bepaalt van de “ontbossing”. Eigenlijk moeten we spreken over “ontginning”, wat vijftien eeuwen geleden het startpunt was van de beschaving in Europa, toen de monniken hele stukken bos rooiden om er landbouwgrond van te maken! Jammer genoeg weigert de hedendaagse Kerk alle hulp aan de Braziliaanse regering van de “extreemrechtse” Jair Bolsonaro en predikt zij nog altijd de inlandse politiek (het “indigenisme”) van zijn voorganger, de socialist Lula. De huidige president wordt tegengewerkt door de ngo’s die er alles aan doen om de indianen van hen afhankelijk te maken, vanuit de visie die zij van Lula geërfd hebben: de inlandse gemeenschappen in een cocon steken om hun cultuur te bewaren en er zo «menselijke dierentuinen» van maken.

Geen wonder dat Bolsonaro de strijd aangebonden heeft met die ngo’s. Op 24 september 2019 verklaarde hij tijdens een toespraak tot de VN dat «inlandse leiders zoals stamhoofd Raoni gebruikt worden om de belangen van de opdrachtgevers van de ngo’s te dienen met betrekking tot Amazonië.»

RAONI METUKTIRE EN HET STATUS QUO

Stamhoofd Raoni Metuktire (geboren ca. 1930) is de leider van het Kayapo-volk dat leeft in het hart van het Amazonewoud. Hij groeide uit tot een internationale figuur en een symbool van «Dierbaar Amazonië»... dankzij de inspanningen van allerlei invloedrijke westerse figuren.

In 1978 maakte de Belgische cineast (en activist) Jean-Pierre Dutilleux een documentaire over hem waaraan de acteur Marlon Brando, toen op het toppunt van zijn roem, meewerkte; de film werd genomineerd voor een Oscar en Raoni verwierf bekendheid. Beroemdheid kreeg hij dankzij de Britse rockzanger Sting, die hem in 1987 ging opzoeken en samen met hem een persconferentie gaf in São Paulo in het kader van de tournee «Human Rights Now!» van Amnesty International. Sting en anderen richtten ook de «Rainforest Foundation» op, met de bedoeling elke “aanslag” op het regenwoud aan de kaak te stellen.

Raoni was het uithangbord van de ene internationale campagne na de andere en reisde de wereld rond. De G7 schonken geld voor de oprichting van reservaten in Brazilië. Westerse politieke leiders ontvingen het stamhoofd, te beginnen met de Franse president Mitterrand. Een van zijn grote fans was Jacques Chirac, die gedaan kreeg dat Raoni tot ereburger van Parijs werd uitgeroepen. Tijdens de klimaatstakingen van de jeugd in ons eigen land dook hij op 17 mei 2019 op aan de zijde van Anuna De Wever. En in de aanloop naar de bisschoppensynode over Amazonië werd de autochtone leider ook ontvangen op het Vaticaan door paus Franciscus.

In oktober van vorig jaar werd Raoni genomineerd voor de Nobelprijs voor de Vrede. «Zijn nominatie kon rekenen op de ondersteuning van een sterke campagne op de sociale media» (Mongabay, 5 februari 2020).

De Kayapo-leider wil dat in het Amazonegebied alles blijft zoals het al eeuwen is: geen ontwikkeling, geen beschaving. En dus ook geen kerstening, maar behoud van het voorvaderlijk heidens geloof. Eigenlijk staat hij volledig achter de visie van de ngo’s en hun broodheren, zoals Bolsonaro ze formuleerde: «Zij behandelen onze indianen alsof het holbewoners zijn.»

Een van de ngo’s die Bolsonaro met de vinger wijst, is de Stichting voor Duurzaamheid in Amazonië (Fundação Amazonas Sustentável, FAS). Zij wordt gesponsord door grote privébedrijven zoals Coca Cola, Samsung en de hotelketen Mariott International... en door de regering van de VS. Deze ngo is bijzonder typerend voor het bedekt interventionisme van Washington, waarvan het doel is het promoten van de Amerikaanse belangen in Zuid-Amerika. Die belangen zijn zowel van economische als van politieke aard. Niet toevallig haalde John Bolton in maart 2019 de fameuze Monroedoctrine weer van stal: «Amerika aan de Amerikanen!» Dat wil zeggen: niemand mag zich bemoeien met de manier waarop de VS in Midden- en Zuid-Amerika aan de touwtjes trekken.

Gisteren werd dat interventionisme gemotiveerd door de strijd tegen het communisme. Vandaag is het excuus de verdediging van het bedreigd klimaat en opereert Washington via de klimaat-ngo’s. «Green peace»! Bolsonaro van zijn kant heeft het over de «groene maffia». 

Wat de katholieke Kerk betreft, zij heeft duidelijk partij gekozen voor die groene maffia ter gelegenheid van de synode over Amazonië. Het volstaat paus Franciscus te citeren in zijn exhortatie als het over Brazilië gaat, waarbij hij zich tot de spreekbuis van de indianen maakt: «Wij worden getroffen door houttrafikanten, veefokkers en anderen. Wij worden bedreigd door economische spelers die een model invoeren dat vreemd is aan onze streken. De bosbouwmaatschappijen dringen ons grondgebied binnen om het woud te exploiteren. Wij van onze kant dragen zorg voor het woud voor onze kinderen, wij hebben vlees, vis, plantaardige geneesmiddelen, fruitbomen [...]. De constructie van waterkrachtcentrales en de projecten voor bevaarbare waterwegen hebben impact op de stroom en op de territoria. [...] Wij zijn een regio waarvan de gebieden gestolen worden» (nr. 11).

In werkelijkheid nemen de westerse landen bij monde van de paus niet de verdediging van de bomen op zich, maar wel van wat onder die bomen schuilgaat. Want Brazilië heeft ontzaglijke bodemrijkdommen...

Geen wonder dat Brazilië vandaag tot de top-10 van de wereldeconomieën behoort! Dat wekt jaloezie. De campagnes voor het behoud van het Amazonewoud verbergen dan ook een geheime agenda, waaraan het Vaticaan zonder het te beseffen (?) ijverig meewerkt... 

Wat de “groene” politiek van Rome betreft, wordt een sleutelrol gespeeld door de Argentijnse bisschop Mgr. Marcelo Sánchez Sorondo, kanselier van de Pauselijke Academie voor Wetenschappen; hij raakte bekend met zijn uitspraak dat «China een model is inzake toepassing van de sociale leer van de Kerk» (!). Mgr. Sorondo was in januari 2016 in België op bezoek in het kader van de promotie van de pauselijke encycliek Laudato Si, over «de relatie tussen de Mens en de Natuur». Hij werd verwelkomd als «een boodschapper die speciaal uit het Vaticaan overgekomen was». Samen met aartsbisschop Mgr. De Kesel sprak hij toen in Louvain-la-Neuve over «deze encycliek die hoogst belangrijk is voor de toekomst van de planeet en die voor de komende generaties een duurzaam leven moet mogelijk maken» (CathoBel, 4 januari 2016). 

Sorondo werkt nauw samen met Virgílio Viana, voorzitter van de hierboven genoemde ngo FAS en lid van de American Society, een stichting van de familie Rockefeller om de belangen van de VS in Zuid-Amerika te behartigen. En vandaag is het voor Washington van het grootste belang om de opgang van Brazilië door de ontwikkeling van de ondergrond van het Amazonegebied te verhinderen. De nieuwe ecologische cultus van het Vaticaan speelt de VS bijgevolg wonderwel in de kaart.

Maar in tegenstelling tot wat de exhortatie Querida Amazonia suggereert, hebben de Brazilianen helemaal niet de intentie om het voornaamste ecosysteem van hun eigen land te vernietigen. Ze hebben bovendien uitzonderlijke ervaring met het exploiteren van de inkomstenbronnen van Amazonië en met de integratie van de autochtone bevolking.

Voor het jaar 2020 kondigde de regering van Bolsonaro drie grote projecten aan: een brug over de Amazone, de uitbouw van de route BR-163 in de richting van Suriname en de constructie van een hydro-elektrische fabriek. Degelijke infrastructuur ter bevordering van de communicatie zal Brazilië toelaten om zijn landbouwproductie te verhogen; die is de voornaamste motor van zijn economie als eerste wereldproducent van soja en rundsvlees.

In september 2019 kwamen de leiders van de Amazonelanden bijeen in de stad Leticia in Colombia. Zij ondertekenden daar een pact waarin zij hun nationale soevereiniteit over het Amazonewoud opnieuw bevestigden en hun wil uitdrukten om grote gemeenschappelijke projecten voor de ontwikkeling van de regio te ontwikkelen. Een voorbeeld daarvan is de treincorridor «Bioceanico» (Corredor Ferroviario Bioceánico Central), die 3700 km lang moet worden en voor de eerste keer de Atlantische met de Stille Oceaan zal verbinden via het spoor, van de haven van Illo in Peru tot de stad Santos in Brazilië. Er komen vertakkingen in alle Amazonelanden. Prijskaartje: 14 miljard dollar.

De spoorlijn zal een enorme vooruitgang betekenen voor de economische integratie van het continent, dat zich daarmee ook meer naar Azië zal richten – reden om de alarmbellen in Washington te doen rinkelen! De tijd nodig om goederen te transporteren van en naar China zal met twintig tot dertig dagen ingekort worden in vergelijking met de klassieke zeeroutes via kaap Hoorn of het Panamakanaal. Brazilië maakt net als China en Rusland deel uit van de BRICS-landen (Brazilië, Rusland, India, China en Zuid-Afrika of South Africa); de vermeerdering van de handel met die landen maakt deel uit van de Braziliaanse ontwikkelingsstrategie.

broeder Bruno van Jezus-Maria
& redactie KCR