« Ik ben Rooms »

BEMINDE broeders, als ik in Australië of Patagonië geboren was, zou ik evengoed Rooms zijn als wanneer ik in Frankrijk, Spanje of Duitsland geboren was. Wij zijn Rooms, wij zijn katholiek, dat wil zeggen universalistisch. Rome is, zoals het opschrift in de koepel van Sint-Pieter het verkondigt, het centrum van de eenheid van het universele priesterschap: inde oritur unitas sacerdotii. Rome is de stad van waaruit de H. Geest tot doel heeft de wereld te veroveren en Hij zál de wereld uiteindelijk veroveren, we zijn er zeker van. Dat is onze zekerheid, onze leidraad, ons fundament, onze sterkte, onze rots.

Als we op zoek gaan naar waar de fundamenten liggen van onze samenleving, van onze godsdienst, van heel ons moreel en geestelijk wezen, van alle schoonheid en wetenschap, van elke deugd die we willen verwerven, dan komen een aantal hoofdsteden naar voren, die van onze beschaving en onze cultuur: Jeruzalem, Athene en Rome!

Als men zich laat misleiden door de chronologie dan begint men met Jeruzalem, Jeruzalem de heilige stad, de stad van David, de stad van Salomon, en van Jeruzalem maakt men een sprong over de Middellandse Zee en vindt men Athene. En aan de godsdienst, aan het mystieke geloof van Jeruzalem voegt men de filosofische wijsheid toe van Athene, en vandaar gaat men naar Rome.

We verplaatsen aldus van Oost naar West onze huisgoden, als ik het zo mag zeggen, ons tabernakel, ons heiligdom. We belanden bij Rome en wat gaan we dan iets verderop vinden? Natuurlijk is het verleidelijk om Jeruzalem, Athene, Rome te verlengen en verder te gaan tot Parijs. Parijs? En waarom niet Weimar of Berlijn? Als men zo tewerk gaat, lijkt het er op dat de geordende beschaving na Jeruzalem, Athene en Rome begint uit te waaieren. Voor de enen zal het Parijs zijn, en waarom voor de anderen Londen niet? En we kunnen nog verder verlengen: Londen zal ons New York geven, en sommigen zeggen: zie hoe de beschaving de Atlantische Oceaan overgestoken is; nu is het Amerika dat de fakkel overneemt en ons staat niets anders te doen dan te verdwijnen, zoals de beschaving van Klein-Azië en Griekenland verdwenen is.

Anderen laten de beschaving verder oprukken vanuit Weimar en verlengen die dan tot Berlijn. Berlijn, Germaanse beschaving en cultuur, en vandaar, hopla, gaat ze naar Moskou om te eindigen in Peking. Waar gaan we uitkomen? Als de moderne beschaving vandaag de dag aan de ene kant Manhattan is en aan de andere kant Peking, dan zijn we verloren, dan is het gedaan.

Welnu, dierbare broeders, er is iets verkeerds aan dat grote historische fresco, er is iets dat radicaal fout zit. Het is niet Jeruzalem dat op de eerste plaats komt, en ik zeg dat niet uit antisemitisme, wees daar zeker van. Ik bewonder en bemin heel onze godsdienst van het Oude Testament, maar zij is slechts een voorafbeelding, een schaduw die moest verdwijnen. Er blijft niets meer over van Jeruzalem. Jeruzalem is voorbij. De val van Jeruzalem heeft doen verdwijnen wat geen beschaving was. Dat men ons niet zegt dat de lange geschiedenis van het Oude Testament de geschiedenis geweest is van een beschaving, daar schiet niets van over. Wat ons overblijft is de Bijbel, enkel en alleen de Bijbel. De geest ervan is echter dood en de Bijbel is een moordend wapen wanneer men hem los van de katholieke Kerk terug vast neemt, dat weten we maar al te goed.

Jeruzalem is voorbij. De H. Petrus is er uit vertrokken, de christenen zijn er uit gevlucht bij haar val die de straf van God was. Petrus is naar Antiochië gegaan en vervolgens is hij in Rome geweest. Petrus en Paulus hebben het christelijke Rome gesticht. En Jezus Christus, God op aarde, vleesgeworden God, stichter van de christenheid, stichter van een eeuwig rijk dat zich moet uitstrekken tot aan de uiteinden van de aarde, heeft zijn zetel te Rome gevestigd. Het is dus de rots van Rome die men in de eerste plaats moet beschouwen.

Rome heeft geërfd van de wijsheid van Athene, waarna deze stad ten onder kon gaan. Men bezoekt er nog de wonderbare ruïnes van, want Griekenland is sinds eeuwen verdwenen van het voortoneel van de beschaving. Rome heeft door zijn eigen orde en wijsheid heel de Griekse wijsheid kunnen assimileren en vrucht doen voortbrengen door de bevruchting van het geloof.

Rome heeft zich verrijkt met gans de menselijke beschaving die Athene haar gaf en van Jeruzalem heeft ze, door de Kerk, de goddelijke boodschap van de openbaring van het Oude en Nieuwe Testament ontvangen. Om die reden zullen we helemaal niet twijfelen als men ons zal vragen welke de hoofdstad van de mensheid is. Als men ons zegt dat het Jeruzalem is, zullen we dit als een restant van ketterij aanvoelen, van anti- of contracultuur, teken dat men ons wil brengen tot het joodse christendom en vandaar naar het talmoedisch jodendom. Jeruzalem zal pas aan het einde der tijden herbouwd worden, als de dagen van Christus aanbreken.

Voor mij is ook Athene niet de bron van onze beschaving. Telkens als “ nieuw rechts ” ons komt spreken over Athene in navolging van Nietzsche en anderen, ontwaar ik daarin een terugkeer naar het paganisme, en niet langer een eerlijk en onschuldig paganisme, zoals dat van de eerste Grieken, maar een bedorven paganisme, een strijdbaar en antichristelijk heidendom. En als ze zich antisemitisch noemen dan hebben ze niet zozeer het jodendom voor ogen als een te vernietigen doelwit, maar het is het christendom, Christus als erfgenaam van het Oude Testament, stichter van het Nieuwe Testament, stichter van een Nieuw Verbond, waar ze niet willen van weten.

Spreek ons niet meer over een terugkeer naar Athene. Het was mooi, het was een goddelijk mirakel van de Voorzienigheid. De kerkvaders zeiden dat het een soort openbaring was parallel met de openbaring van het Oude Testament. Maar nu zijn Athene en Jeruzalem nog slechts een schaduw van zichzelf. De werkelijkheid is Christus en Christus is in Rome.

Deze stad is niet langer enkel het antieke Rome, de zetel van het recht, van de wet en de virtus. Het gaat hier niet langer zomaar om de mens, de stad, het rijk, waarvan de Romeinse tempels, de zo robuust opgetrokken Romeinse gebouwen ons een idee geven. Neen, er is iets hemels in het moderne Rome. Men moet maar in Rome gaan zien hoe de koepel van Sint-Pieter gedurfd de hemel bestormt. En misschien is dit nog meer het geval voor de ranke romaanse klokkentorens en de kerken in de barokke “ jezuïetenstijl ”: ze tonen ons dat Rome de hemel op aarde is.

En overigens zijn het in Rome niet alleen de humanisten die in ons geheugen opduiken, maar zoveel martelaars die de aarde gedrenkt hebben met hun bloed omdat ze naar de hemel wilden gaan en de hemel op aarde predikten. Rome is de voornaamste stad van de wereld.

Beminde broeders, ik ga hier niet langer bij stilstaan want ik word er ontroerd van. Ik heb me nooit zo gelukkig gevoeld, zo ten volle mens en christen, zo nabij met de andere mensen, met alle beschavingen en alle andere tijdperken, maar ook zo dicht bij God en de Zoon van God en in de H. Geest, als in Rome.

Rome is een unieke stad in deze wereld. Het is de heilige stad, het is de hemelse stad, het is de stad van mensen. Het is de stad waar God mens wordt en waar de mens God wordt, niet langer op een onwaarachtige manier zoals toen de keizers vergoddelijkt werden, maar waar de mens door de genade reeds hier op aarde werkelijk getransformeerd wordt in een verheerlijkte toestand en waarbij hij al het mooiste dat hij bezit tot uitdrukking brengt, zijn meest opzienbarende capaciteiten maar terzelfdertijd de meest wijze, de meest geordende in het licht van het eeuwig leven, waarnaar hij op weg is.

Om die reden is Rome het fundament van onze beschaving en zal het dit blijven tot het einde der tijden. Ik weet dat dit niet meteen een stelling van het geloof in God is, van het katholiek geloof. Men hoeft dit niet te geloven om trouw te blijven aan onze Kerk, maar het is een stelling die nauw bij het geloof aansluit en die hieraan toevoegt dat als de Kerk één, heilig, katholiek en apostolisch is, ze ook Rooms is. Dat wil zeggen dat in de goddelijke grondwet van de Kerk het historisch en geografisch gegeven is opgenomen volgens hetwelk tot aan de voleinding der eeuwen, tot aan de terugkeer van Christus om het heelal te regeren en te oordelen, Rome onwankelbaar de plaats zal zijn van het centrum, de bron, het principe van het gezag van de Paus.

In de universele ontreddering, in de ontreddering van de beschavingen, in de ontreddering en anarchie van de volkeren, in het gewoel van de naties is er een vast punt en dat zal zo blijven: Rome, dat ingaat tegen alle streven naar separatisme, tegen elk nationalisme, elk racisme. Rome is het geordende universalisme, dat van de hiërarchie en de zichtbare Roomse Kerk.

Deze Kerk is niet langer alleen te Rome, ze is ook hier. Want, beminde broeders, op dit moment zijn we de liturgie aan het vervullen, de Romeinse liturgie in al haar glans die wijsheid, orde, schoonheid en deugd is. Telkens een missionaris ergens in de wereld deze katholieke liturgie viert, vernieuwt hij alle goddelijke gaven die eertijds aan Jeruzalem geschonken werden en die nu te Rome bewaard worden. Ik ben Rooms. En nogmaals, als ik een Congolees, een Eskimo of een Chinees was, zou ik het niet als een oneer beschouwen om me in de eerste plaats Rooms te noemen. Ik dank God en zijn Voorzienigheid dat Vercingetorix door Caesar overwonnen werd, en dat we, zoals Mistral op bewonderenswaardige wijze zei, « Galloromeins en katholiek » geworden zijn.

Ik besluit, beminde broeders. We gaan het H. Misoffer vieren, we gaan het vieren in volle kennis van ons geloof, in volle vreugde over deze harmonie van onze gedachten en gevoelens omdat we weten dat we alle dingen in de hemel en op aarde met elkaar verzoend zullen hebben in de Romeinse orde die van Athene alle wijsheid oogst en van Jeruzalem heel de openbaring. Rome is slechts een menselijk beeld van Christus in zijn mystiek lichaam, in zijn volledig lichaam, dat wil zeggen de vergadering van hen die op aarde de grote hemelse en eeuwige, Roomse en katholieke liturgie anticiperen.

Amen!

abbé Georges de Nantes
homilie van de hoogmis van Pinksteren 1980