Het Evangelie van Lucas: 
een strikt historisch verslag

TIJDENS dit nieuwe liturgische jaar geeft de Kerk ons het Evangelie van Sint-Lucas ter overweging. Laten we lezen wat broeder Bruno over deze evangelist en zijn bijzondere roeping te vertellen heeft.

«Reeds velen hebben getracht de gebeurtenissen te verhalen die onder ons hebben plaatsgevonden aan de hand van de gegevens, welke ons werden overgeleverd door mensen die van het begin af aan ooggetuigen waren en in dienst van het Woord zijn getreden. Vandaar, edele Theophilus, dat ook ik besloot – na van meet af aan alles nauwkeurig te hebben onderzocht – voor u een ordelijk verslag te schrijven, met de bedoeling u te doen inzien hoe betrouwbaar de leer is waarin gij onderwezen zijt.»

Sint-Lucas is een geletterd man; deze lange zin, de proloog van zijn “verslag van de oorsprong van het christendom” is prachtig. Laten we zijn uitspraken zorgvuldig overwegen.

Lucas zegt dat zijn Evangelie een ordelijk verslag is van «de gebeurtenissen die onder ons hebben plaatsgevonden». Daarom probeert hij de juiste opeenvolging van de gebeurtenissen te reconstrueren. Maar de term “ordelijk verslag” is niet iets onwrikbaars: wellicht heeft hij de precieze chronologische volgorde op een bepaald punt opgeofferd voor een diepere waarheid, zoals we zullen zien.

Hij besloot te schrijven omdat velen al begonnen waren met het «verhalen van de gebeurtenissen». Lucas, die zich heeft geïnformeerd vanaf het begin, wil de waarheid verdedigen door middel van een serieus werk, dat heel trouw is aan wat is overgeleverd door hen die «vanaf het begin ooggetuigen en dienaren van het Woord» waren.

Het gaat hier om de apostelen en hun koningin, de Maagd Maria, die de eerste ooggetuige was van het Woord van God, omdat zij Hem gebaard heeft. Zij is meer dan wie ook zijn dienstmaagd, de dienstmaagd van de Heer. Dit vers lijkt ons vooral te verwijzen naar de apostel Johannes. Het is zeker dat Lucas in vele passages van zijn Evangelie ons het getuigenis van Johannes weergeeft, bv. bij de Gedaanteverandering of in Gethsemane, waar hij als enige de engel heeft kunnen zien die door de Vader was gezonden om Jezus te sterken.

Tot slot richt Lucas zich tot de «edele Theophilus». Hoewel hij zich tot een specifieke persoon richt, is het niet minder zeker dat hij zijn Evangelie schreef voor christenen van heidense afkomst. Dat is een belangrijk punt. Hij schrijft opdat deze Theophilus zich goed bewust zou zijn «van de waarachtigheid  van de leer die hij heeft ontvangen».

Dat betekent dat er tegenspraak moet geweest zijn. Lucas schrijft om het geloof te versterken van hen die een onderricht hebben ontvangen dat lijkt te zijn tegengesproken of bekritiseerd.

De H. Lucas was een medeapostel van Sint-Paulus. Het was dus de leer van Paulus die hij met zijn geschriften wilde ondersteunen. We denken meteen aan de grote controverse, het grote drama in het leven van Paulus en dat van de hele vroege Kerk: de vervolging door de Joden, nog verergerd door de slechte geest en het verraad van de joods-christenen, de valse broeders die koste wat het kost de instellingen van het Oude Testament wilden behouden.

Voor hen was Paulus, die predikte dat de joodse riten tot het verleden behoorden en vervangen waren door het geloof in de gekruisigde Jezus, een goddeloos man. In de Handelingen van de apostelen, geschreven door Lucas, volgden deze joods-christenen de apostel overal waar hij evangeliseerde, om hun gif te verspreiden, rellen tegen hem uit te lokken en hem zelfs te stenigen.

Dus, door te schrijven «opdat Theophilus zelf de deugdelijkheid van de leer die hij had ontvangen zou inzien», wilde Lucas terugkeren naar de bronnen van het Evangelie, enerzijds om opnieuw de waarheid van de leer van de apostelen aan te tonen en anderzijds om de christenen uit het heidendom, geëvangeliseerd door Sint-Paulus en zijn metgezellen, te beschermen tegen de slechte geest en de kritiek verspreid door «hen die het Evangelie van Christus willen omverwerpen» (Gal 1,7).

Lucas heeft dit op zijn eigen prachtige en uiterst subtiele manier gedaan. Hij vertelt over de historische vervulling die de Zoon van God op aarde kwam brengen, in de lijn van de goddelijke orthodromie of rechtlijnigheid. Hij verhaalt de overgang van het Oude Verbond naar het Nieuwe.

Dit begint al in zijn eerste twee hoofdstukken, die het getuigenis van de Maagd Maria zijn, overgeleverd door Sint-Jan, maar die zo zijn samengesteld dat ze de overgang van het Oude Testament naar het Nieuwe laten zien: denk aan het contrast tussen het ongeloof van de priester Zacharias, die wierook offert in de luister van de Tempel, en het geloof en de nederigheid van de Maagd Maria in wie het Woord vlees wordt, in haar kleine huis in Nazareth. En daarna erkent Zacharias in zijn Benedictus Jezus als de Verlosser waar het hele Oude Testament naar uitzag en maakt hij duidelijk dat de redding van de heidense volken aangebroken is.

Aan het begin van het openbare leven van Jezus vertelt Lucas hoe Onze-Lieve-Heer zijn prediking in Nazareth begint. Hij opent de boekrol van Isaïas, leest de profetie over de komst van de Messias en het heil dat Hij brengt in zijn genadejaar en zegt: «Het Schriftwoord dat gij zojuist gehoord hebt, is thans in vervulling gegaan.»

Inderdaad verloopt het relaas van het openbare leven van Jezus in de vier Evangeliën in één jaar tijd, ongeveer tussen Pasen van het jaar 29 en Pasen van het jaar 30, toen Jezus werd gekruisigd. Alle gebeurtenissen vinden hun plaats in dit interval, inclusief de joodse liturgische feesten die door Sint-Jan worden genoemd.

Lucas toont in zijn Evangelie hoe de Heer zich manifesteerde als de Messias die de Schriften volmaakt vervulde, hoe de Joden Hem verwierpen en hoe Hij zelf de komst van het heil voor de heidenen aankondigde. Dit alles vond historisch plaats in Nazareth.

Wij vinden hier de sleutel tot zijn Evangelie: het is een ordelijk verslag, strikt historisch, geschreven opdat Theophilus zelf de deugdelijkheid kon inzien van de leer die hij van de apostel Paulus had ontvangen, ondanks de kritiek van de valse broeders. En hetzelfde geldt voor ons, in deze laatste tijden van geloofsafval, waarin Satan zijn krachten ontketent tegen de Grote Terugkeer van Onze- Lieve-Vrouw naar Fatima.

broeder Bruno van Jezus-Maria
Uittreksels uit het ochtendgebed van 6 september 2023